KRİZ ANINDA VE daha sonrasındaSINDA
VERİLEN MUHTEMEL REAKSİYONLAR,
AİLEDE BOŞANMANIN
ÇOCUK VE ERGENLER ÜZERİNDEKİ TESİRLERİ VE
OKUL RUHSAL DANIŞMANININ
BU BAHİSTE YAPABİLECEKLERİ
HAZIRLAYAN
Ttunahan BEŞKEÇİLİ
DANIŞMAN
Prof. Dr. Murat İSKENDER
MAYIS 2020
İÇİNDEKİLER
KRİZ KAVRAMI 3
Krizin Tarifi ve Cinsleri 3
Krize Anında ve daha sonrasındasında Verilen Muhtemel Reaksiyonlar 3
AİLEDE BOŞANMANIN ÇOCUK VE ERGENLER ÜZERİNDEKİ TESİRLERİ 5
Okul Ruhsal Danışmanının Boşanmış Aile Çocukları ve Ergenlerine Yapabilecekleri 6
KAYNAKÇA 7
KRİZ KAVRAMI
Krizin Tarifi ve Türleri
II. Dünya Savaşı’ndan daha sonra gündeme gelen kriz aslında Freud başta olmak üzere
birfazlaca kuramcının kuramlarında yer verdiği bir kavram olarak ortaya çıkmıştır (Çetiner,
2019). Çeşitli kuramlarda bireyin yaşadığı dönüm noktaları olarak ele alınmıştır. Bu dönüm
noktaları insanın hayatını etkileyen ve aşılması gereken durumlardır. Kaya (2015) krizi
“bireyin travmatik olaya tepkisi” olarak tanımlar.
Gelişimsel ve durumsal olmak üzere iki çeşit kriz vardır. Gelişimsel kriz bireyin gelişim
periyotlarında ya da ömür periyotlarında meydana gelen ve aşılması gereken krizlerdir.
Gelişim periyodu krizi birinci çocuklukta bağımsızlığı kazanması üzere gelişimsel olarak aşılması
gereken krizlerdir. Ömür periyodu krizi ise evlenme, emeklilik ve çocuk sahibi olma gibi
krizlerle ilişkilendirilirler (Sandoyal, 2001).
Durumsal krize bakıldığında ise dışsal kaynaklı oldukları görülmektedir. Doğal afetler,
ani kayıplar ve hastalıklar bu kriz çeşidine örnek gösterilebilir (James ve Gilligand, 2012). Bu
kriz çeşidi travmaya niye olabilmektedir (Demirli-Yıldız ve öbürleri, 2018). Bir anda ortaya
çıkması, süratli müdahale gereği, beklenmedik başlangıcı ve toplumsal etraf üstündeki etkisi
durumsal krizleri gelişimsel krizden ayıran taraflarıdır (Slaikeu, 1990).
Krize Anında ve daha sonrasındasında Verilen Mümkün Tepkiler
Tüm bireyler o denli ya da bu biçimde krizden bir biçimde etkilenmektedir. Gelişimsel krizlere
bakıldığında birey krizi aile dayanağı ve toplumsal takviye ile atlatabilir. Durumsal kriz yaşayan bir
birey ise ömrünün ve fizikî bütünlüğünün tehdit altında olduğunu düşünür. Bu krize
verilen birinci reaksiyon bireyden bireye nazaran değişiklik gösterebilmektedir. Her birey kriz öncesinde,
anında ve daha sonrasında farklı yansılar gösterebilir (Erdur-Baker ve Doğan, 2018).
Krizde görülen birinci reaksiyonlar fizikî, davranışsal, duygusal ve bilişsel reaksiyonlardır.
AİLEDE BOŞANMANIN ÇOCUK VE ERGENLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Boşanma yalnızca ebeveynler ortası bir ayrılıktan çok aile içi bağların tamamının
kopması demektir. Birfazlaca çocuk da kesin olmamakla bir arada bu durumdan etkilenmektedir
(Amato, 2010). 1960’lardan boşanma oranlarının artmasıyla yapılmaya başlanan çalışmalar,
70’li 80’li senelerda yerini boşanmanın niye olduğu sonuçlara yoğunlaşılmıştır. 90’larda bu
çalışmalar değişikliğe uğramıştır (Scanlan ve öbürleri, 2003). 20. yüzyıl insanlığa
ebeveynliğin evlilikten bağımsız olacak bir aile yapısının varlığını göstermiştir (Nock, 2000).
Son senelerda yapılan çalışmalarla ise ebeveynleri boşanmış olan çocuklar ve boşanmanın
çocuklara ne üzere tesirleri olduğu incelenmiştir (Öngider, 2006).
Yapılan araştırmalar ışığında boşanmanın çocuklar ve ergenler üzerinde yarattığı
tesirler çocuğun yahut ergenin yaşına, cinsiyetine, toplumsal etrafına ve destekleyici unsurlara
bağlı olarak farklılaşmalar gösterebilmektedir (Şirvanlı, 1998).
Boşanmanın davranışsal sorunlara de niye olduğu bilinmektedir. Boşanan çiftlerin
çocuklarına gerekli toplumsal ve ruhsal takviye gdolayılmediğinde öfke bozukluğu, kural
tanımamazlık, anksiyete, güvensizlik hissi, depresyon, okula uyumsuzluk, benlik saygısının
gelişmemesi ve özgüven sorunlarıyla karşılaştıkları belirtilmiştir (Meriç, 2007).
Yapılan araştırmalarda boşanan çiftlerin çocukları incelendiğinde en çok etkilenmenin
5-6 yaş aralığında gerçekleştiği, cinsiyet faktörünün değerli olduğu vurgulanmıştır. Özellikle
5-6 yaş aralığındaki kız çocuklarının ve 8-10 aş aralığındaki erkek çocuklarının boşanmadan
öbür yaşlara bakılırsa daha fazlaca etkilendiği tespit edilmiştir (Bilir ve Dabanlı, 1991).
Boşanma tüm aile fertlerinin yaşantısını toplumsal etraf, cinsel ömür, iktisat açısından
etkilemektedir. Boşanma daha sonrası en çoğunlukla karşılaşılan durumlardan birisi elbet ki velayet
konusudur. Velayeti alan ebeveyn daima almayan ebeveyn ise daha evvelinde belirlenen
aralıklarla çocuğu görmekle ve muhtaçlıklarını karşılamakla bakılırsavlidir. Boşanmış aile
bireylerinin tüm bireyleri boşanma durumuna emsal reaksiyonlar göstererek ahenk sağlayabilirler.
Bireylerin ömür sistemlerinin büsbütün değişeceği göz arkası edilmemesi gereken bir
durumdur (Walczak ve Burns, 2004).
Çocuklar ve ergenler ebeveynlerinin yenidendan aile kurmalarını isterler bu durum çoğu
vakit gerçekleşmez ve çocuklar hayal kırıklığına ve ümitsizliğe kapılırlar. Çocuklar bu
davranışı boşanmanın arkasında yatan gerçek sebepleri bilmek için gerçekleştirirler. Bu
niçinledir ki ayrılma gerçekleşmedilk evvel durum ve boşanma niçini çocuklara ve ergenlere
net bir biçimde aktarılmalıdır (Fritsch, 1985).
Boşanmak için fikir birliği sağlayan ebeveynler gerekirse ruhsal danışmanlardan
da yardım alarak ailedeki çocuk ve ergen bireylerin akıl ve ruh sıhhatine dikkat ederek süreci
devam ettirmelidirler. Aksisi tarafta gelişen bir durumda boşanma ve ömür nizamı değişikliği
durumuna bir de gerilim ve uzantıları eklenmiş olur (Çakmaklı, 1997).
Boşanmış çiftler kendi ortalarında ya da ferdi olarak sıkıntılar yaşıyor olsalar da
çocukların şahsi ihtiyaçlarını doyurmalı, boşanmanın ve daha sonrasında getirdiği sorunların
çocuklar ile ilgili olmadığına onları ikna etmelidir. Farklı konutlarda yaşıyor olsalar da çocuklara
sevgilerini söz etmeliler ve bu sevginin hiç bitmeyeceğine çocukları inandırmalıdırlar
(Darchis ve Dercherf, 2008).
Boşanma sonucu çocuklara tıpkı anda söylenmeli ve kendini inançta hissedeceği bir
ortam kullanılmalıdır. Bu sonucu duyan çocuk farklı duygusal yansılar verebilir ve bu durumda
rahat hissedeceği en uygun ortam konuttur (Sevim, 2009). Boşanma daha sonrası da çocuğun duygularını
yansıtmasına müsaade verilmelidir. Aksi takdirde depresyon, ayrılma bunaltısı, kişilik bozuklukları
ve dikkat eksikliği üzere sıkıntılar görülebilir (Öztürk, 2008).
1960’lardan bugüne kadar daima artan boşanma oranlarına bakıldığı zaman
çocukların ve ergenlerin bu süreçte yaşadığı sorunları aşma konusunda, boşanmış çiftlere,
toplumsal etrafa, eğitimcilere ve okul ruhsal danışmanlarına büyük iş düşmektedir. Bu
meselelerin aşılmasında gerekli çabası tüm paydaşların göstermesi fazlaca ehemmiyet arz etmektedir
(Akyüz, 1978).
Okul Ruhsal Danışmanının Boşanmış Aile Çocukları ve Ergenlerine Yapabilecekleri
Çocuğun birinci eğitim alanı ailedir. daha sonraları da gelişmenini gösterdiği ve kişiliğini
oluşturduğu yer bir daha ailedir. Bu yüzdendir ki çocuk ve ergenler için ailenin önemi
yadsınamaz. Lakin her aile potansiyel bir boşanmaya sahiptir. Değişen toplumsal yapı,
kültürel mirastaki aksaklıklar ve tüketim toplumu boşanmaları artırarak her ailenin bu durumu
yaşayabileceğini gözler önüne sermektedir (Karahan, 2018).
Boşanma çocuk için iki türlü sonuç verebilmektedir. birinci vakit içinderda bakıldığında
ebeveynlerinin farklı oluşu ve kısmi mahrumiyet durumu çocuğu depresyona sokabilir,
anksiyete sonuçları doğurabilir ve bunun üzere çeşitli akıl ve ruh sıhhatini etkileyici sonuçlar
verebilir. İkincisi ise çocukta ağır zahmetli ve problemli sürecin devamında gerçekleşen
boşanma daha sonrası rahatlama gözlemlenebilir. Çocuğun akademik alanda başarılı olması,
gözlemlenebilir sportif yaşantıya sahip olması üzere olumlu taraflarıyla açıklanabilmektedir
(Karahan, 2018).
Okul ruhsal danışmanı ise yalnızca boşanmış değil –yeterlilikleri dâhilinde- tüm
öğrencilerin aileleri hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Bu durum hem öğrencileri daha iyi
tanıma tıpkı vakitte boşanmış ailelerin çocuklarına ne üzere fırsatlar tanınması gerektiği hususunda
da değer arz eder (Karahan, 2018).
Boşanmamış lakin boşanmayı düşünen ailelere de hukuksal müracaatlar ve ebeveynlerin
sahip olacakları haklar açısından da bilgilendirmek sürecin daha anlaşılabilir ilerlemesine ve
çocuğun yahut ergenin duygusal ve davranışsal sorunları daha yavaşça yaşayarak atlatmasına
imkan sağlayabilir. Velayet konusunda da –yeterliliklerini ve sonları aşmadan- yol gösterici
olunması okul ruhsal danışmanın sorumlulukları içinde sayılabilir. (Karahan, 2018).
Boşanmış yahut boşanacak aileler ve çocukları ile müracaat ve görüşme yaparken tüm
paydaşlar eşit biçimde dinlenmeli ve madalyonun iki yüzü de ortaya konulmalıdır. Gizlilik
temeliyle yapılacak görüşmelerle öğrenciyi ve ailesini küçük düşürücü ve toplum tarafınca
rencide edici davranışların önüne geçilmelidir. Fakat şiddet ve istismar üzere durumların
tespitinde okul ruhsal danışmanlığının getirdiği misyonları ve sorumlulukları göz önünde
bulundurarak hareket etmek gereklidir (Karahan, 2018).
Ailesi boşanmış ergenin ve çocuğun yaşayacağı mümkün duyuşsal, davranışsal ve zihinsel
sorunları göz önünde bulundurarak gerekli psikososyal ve psikoeğitsel müdahale
programları yahut planları oluşturulmalı ve hem boşanan ebeveynler birebir vakitte ailesi boşanmış
çocuk ve ergen programa dâhil edilmelidirler. Bu çocukların ve ergenlerin ahenk sağlama
sürecine katkı sağlar ve süreci en az sıkıntıyla atlatmalarına yardımcı olur (Karahan, 2018).
Okul ruhsal danışmanı boşanma sürecine ve boşanmış ailelere de bakış açısını
bakılırsavi sırasında objektif bir açıyla değiştirmelidir. Sürece olumsuz katkı sağlamaktan
kaçınmalı ve paydaşlara psikososyal ve psikoeğitsel tarafta yardımlar sağlamalıdır (Karahan,
2018).
VERİLEN MUHTEMEL REAKSİYONLAR,
AİLEDE BOŞANMANIN
ÇOCUK VE ERGENLER ÜZERİNDEKİ TESİRLERİ VE
OKUL RUHSAL DANIŞMANININ
BU BAHİSTE YAPABİLECEKLERİ
HAZIRLAYAN
Ttunahan BEŞKEÇİLİ
DANIŞMAN
Prof. Dr. Murat İSKENDER
MAYIS 2020
İÇİNDEKİLER
KRİZ KAVRAMI 3
Krizin Tarifi ve Cinsleri 3
Krize Anında ve daha sonrasındasında Verilen Muhtemel Reaksiyonlar 3
AİLEDE BOŞANMANIN ÇOCUK VE ERGENLER ÜZERİNDEKİ TESİRLERİ 5
Okul Ruhsal Danışmanının Boşanmış Aile Çocukları ve Ergenlerine Yapabilecekleri 6
KAYNAKÇA 7
KRİZ KAVRAMI
Krizin Tarifi ve Türleri
II. Dünya Savaşı’ndan daha sonra gündeme gelen kriz aslında Freud başta olmak üzere
birfazlaca kuramcının kuramlarında yer verdiği bir kavram olarak ortaya çıkmıştır (Çetiner,
2019). Çeşitli kuramlarda bireyin yaşadığı dönüm noktaları olarak ele alınmıştır. Bu dönüm
noktaları insanın hayatını etkileyen ve aşılması gereken durumlardır. Kaya (2015) krizi
“bireyin travmatik olaya tepkisi” olarak tanımlar.
Gelişimsel ve durumsal olmak üzere iki çeşit kriz vardır. Gelişimsel kriz bireyin gelişim
periyotlarında ya da ömür periyotlarında meydana gelen ve aşılması gereken krizlerdir.
Gelişim periyodu krizi birinci çocuklukta bağımsızlığı kazanması üzere gelişimsel olarak aşılması
gereken krizlerdir. Ömür periyodu krizi ise evlenme, emeklilik ve çocuk sahibi olma gibi
krizlerle ilişkilendirilirler (Sandoyal, 2001).
Durumsal krize bakıldığında ise dışsal kaynaklı oldukları görülmektedir. Doğal afetler,
ani kayıplar ve hastalıklar bu kriz çeşidine örnek gösterilebilir (James ve Gilligand, 2012). Bu
kriz çeşidi travmaya niye olabilmektedir (Demirli-Yıldız ve öbürleri, 2018). Bir anda ortaya
çıkması, süratli müdahale gereği, beklenmedik başlangıcı ve toplumsal etraf üstündeki etkisi
durumsal krizleri gelişimsel krizden ayıran taraflarıdır (Slaikeu, 1990).
Krize Anında ve daha sonrasındasında Verilen Mümkün Tepkiler
Tüm bireyler o denli ya da bu biçimde krizden bir biçimde etkilenmektedir. Gelişimsel krizlere
bakıldığında birey krizi aile dayanağı ve toplumsal takviye ile atlatabilir. Durumsal kriz yaşayan bir
birey ise ömrünün ve fizikî bütünlüğünün tehdit altında olduğunu düşünür. Bu krize
verilen birinci reaksiyon bireyden bireye nazaran değişiklik gösterebilmektedir. Her birey kriz öncesinde,
anında ve daha sonrasında farklı yansılar gösterebilir (Erdur-Baker ve Doğan, 2018).
Krizde görülen birinci reaksiyonlar fizikî, davranışsal, duygusal ve bilişsel reaksiyonlardır.
AİLEDE BOŞANMANIN ÇOCUK VE ERGENLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Boşanma yalnızca ebeveynler ortası bir ayrılıktan çok aile içi bağların tamamının
kopması demektir. Birfazlaca çocuk da kesin olmamakla bir arada bu durumdan etkilenmektedir
(Amato, 2010). 1960’lardan boşanma oranlarının artmasıyla yapılmaya başlanan çalışmalar,
70’li 80’li senelerda yerini boşanmanın niye olduğu sonuçlara yoğunlaşılmıştır. 90’larda bu
çalışmalar değişikliğe uğramıştır (Scanlan ve öbürleri, 2003). 20. yüzyıl insanlığa
ebeveynliğin evlilikten bağımsız olacak bir aile yapısının varlığını göstermiştir (Nock, 2000).
Son senelerda yapılan çalışmalarla ise ebeveynleri boşanmış olan çocuklar ve boşanmanın
çocuklara ne üzere tesirleri olduğu incelenmiştir (Öngider, 2006).
Yapılan araştırmalar ışığında boşanmanın çocuklar ve ergenler üzerinde yarattığı
tesirler çocuğun yahut ergenin yaşına, cinsiyetine, toplumsal etrafına ve destekleyici unsurlara
bağlı olarak farklılaşmalar gösterebilmektedir (Şirvanlı, 1998).
Boşanmanın davranışsal sorunlara de niye olduğu bilinmektedir. Boşanan çiftlerin
çocuklarına gerekli toplumsal ve ruhsal takviye gdolayılmediğinde öfke bozukluğu, kural
tanımamazlık, anksiyete, güvensizlik hissi, depresyon, okula uyumsuzluk, benlik saygısının
gelişmemesi ve özgüven sorunlarıyla karşılaştıkları belirtilmiştir (Meriç, 2007).
Yapılan araştırmalarda boşanan çiftlerin çocukları incelendiğinde en çok etkilenmenin
5-6 yaş aralığında gerçekleştiği, cinsiyet faktörünün değerli olduğu vurgulanmıştır. Özellikle
5-6 yaş aralığındaki kız çocuklarının ve 8-10 aş aralığındaki erkek çocuklarının boşanmadan
öbür yaşlara bakılırsa daha fazlaca etkilendiği tespit edilmiştir (Bilir ve Dabanlı, 1991).
Boşanma tüm aile fertlerinin yaşantısını toplumsal etraf, cinsel ömür, iktisat açısından
etkilemektedir. Boşanma daha sonrası en çoğunlukla karşılaşılan durumlardan birisi elbet ki velayet
konusudur. Velayeti alan ebeveyn daima almayan ebeveyn ise daha evvelinde belirlenen
aralıklarla çocuğu görmekle ve muhtaçlıklarını karşılamakla bakılırsavlidir. Boşanmış aile
bireylerinin tüm bireyleri boşanma durumuna emsal reaksiyonlar göstererek ahenk sağlayabilirler.
Bireylerin ömür sistemlerinin büsbütün değişeceği göz arkası edilmemesi gereken bir
durumdur (Walczak ve Burns, 2004).
Çocuklar ve ergenler ebeveynlerinin yenidendan aile kurmalarını isterler bu durum çoğu
vakit gerçekleşmez ve çocuklar hayal kırıklığına ve ümitsizliğe kapılırlar. Çocuklar bu
davranışı boşanmanın arkasında yatan gerçek sebepleri bilmek için gerçekleştirirler. Bu
niçinledir ki ayrılma gerçekleşmedilk evvel durum ve boşanma niçini çocuklara ve ergenlere
net bir biçimde aktarılmalıdır (Fritsch, 1985).
Boşanmak için fikir birliği sağlayan ebeveynler gerekirse ruhsal danışmanlardan
da yardım alarak ailedeki çocuk ve ergen bireylerin akıl ve ruh sıhhatine dikkat ederek süreci
devam ettirmelidirler. Aksisi tarafta gelişen bir durumda boşanma ve ömür nizamı değişikliği
durumuna bir de gerilim ve uzantıları eklenmiş olur (Çakmaklı, 1997).
Boşanmış çiftler kendi ortalarında ya da ferdi olarak sıkıntılar yaşıyor olsalar da
çocukların şahsi ihtiyaçlarını doyurmalı, boşanmanın ve daha sonrasında getirdiği sorunların
çocuklar ile ilgili olmadığına onları ikna etmelidir. Farklı konutlarda yaşıyor olsalar da çocuklara
sevgilerini söz etmeliler ve bu sevginin hiç bitmeyeceğine çocukları inandırmalıdırlar
(Darchis ve Dercherf, 2008).
Boşanma sonucu çocuklara tıpkı anda söylenmeli ve kendini inançta hissedeceği bir
ortam kullanılmalıdır. Bu sonucu duyan çocuk farklı duygusal yansılar verebilir ve bu durumda
rahat hissedeceği en uygun ortam konuttur (Sevim, 2009). Boşanma daha sonrası da çocuğun duygularını
yansıtmasına müsaade verilmelidir. Aksi takdirde depresyon, ayrılma bunaltısı, kişilik bozuklukları
ve dikkat eksikliği üzere sıkıntılar görülebilir (Öztürk, 2008).
1960’lardan bugüne kadar daima artan boşanma oranlarına bakıldığı zaman
çocukların ve ergenlerin bu süreçte yaşadığı sorunları aşma konusunda, boşanmış çiftlere,
toplumsal etrafa, eğitimcilere ve okul ruhsal danışmanlarına büyük iş düşmektedir. Bu
meselelerin aşılmasında gerekli çabası tüm paydaşların göstermesi fazlaca ehemmiyet arz etmektedir
(Akyüz, 1978).
Okul Ruhsal Danışmanının Boşanmış Aile Çocukları ve Ergenlerine Yapabilecekleri
Çocuğun birinci eğitim alanı ailedir. daha sonraları da gelişmenini gösterdiği ve kişiliğini
oluşturduğu yer bir daha ailedir. Bu yüzdendir ki çocuk ve ergenler için ailenin önemi
yadsınamaz. Lakin her aile potansiyel bir boşanmaya sahiptir. Değişen toplumsal yapı,
kültürel mirastaki aksaklıklar ve tüketim toplumu boşanmaları artırarak her ailenin bu durumu
yaşayabileceğini gözler önüne sermektedir (Karahan, 2018).
Boşanma çocuk için iki türlü sonuç verebilmektedir. birinci vakit içinderda bakıldığında
ebeveynlerinin farklı oluşu ve kısmi mahrumiyet durumu çocuğu depresyona sokabilir,
anksiyete sonuçları doğurabilir ve bunun üzere çeşitli akıl ve ruh sıhhatini etkileyici sonuçlar
verebilir. İkincisi ise çocukta ağır zahmetli ve problemli sürecin devamında gerçekleşen
boşanma daha sonrası rahatlama gözlemlenebilir. Çocuğun akademik alanda başarılı olması,
gözlemlenebilir sportif yaşantıya sahip olması üzere olumlu taraflarıyla açıklanabilmektedir
(Karahan, 2018).
Okul ruhsal danışmanı ise yalnızca boşanmış değil –yeterlilikleri dâhilinde- tüm
öğrencilerin aileleri hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Bu durum hem öğrencileri daha iyi
tanıma tıpkı vakitte boşanmış ailelerin çocuklarına ne üzere fırsatlar tanınması gerektiği hususunda
da değer arz eder (Karahan, 2018).
Boşanmamış lakin boşanmayı düşünen ailelere de hukuksal müracaatlar ve ebeveynlerin
sahip olacakları haklar açısından da bilgilendirmek sürecin daha anlaşılabilir ilerlemesine ve
çocuğun yahut ergenin duygusal ve davranışsal sorunları daha yavaşça yaşayarak atlatmasına
imkan sağlayabilir. Velayet konusunda da –yeterliliklerini ve sonları aşmadan- yol gösterici
olunması okul ruhsal danışmanın sorumlulukları içinde sayılabilir. (Karahan, 2018).
Boşanmış yahut boşanacak aileler ve çocukları ile müracaat ve görüşme yaparken tüm
paydaşlar eşit biçimde dinlenmeli ve madalyonun iki yüzü de ortaya konulmalıdır. Gizlilik
temeliyle yapılacak görüşmelerle öğrenciyi ve ailesini küçük düşürücü ve toplum tarafınca
rencide edici davranışların önüne geçilmelidir. Fakat şiddet ve istismar üzere durumların
tespitinde okul ruhsal danışmanlığının getirdiği misyonları ve sorumlulukları göz önünde
bulundurarak hareket etmek gereklidir (Karahan, 2018).
Ailesi boşanmış ergenin ve çocuğun yaşayacağı mümkün duyuşsal, davranışsal ve zihinsel
sorunları göz önünde bulundurarak gerekli psikososyal ve psikoeğitsel müdahale
programları yahut planları oluşturulmalı ve hem boşanan ebeveynler birebir vakitte ailesi boşanmış
çocuk ve ergen programa dâhil edilmelidirler. Bu çocukların ve ergenlerin ahenk sağlama
sürecine katkı sağlar ve süreci en az sıkıntıyla atlatmalarına yardımcı olur (Karahan, 2018).
Okul ruhsal danışmanı boşanma sürecine ve boşanmış ailelere de bakış açısını
bakılırsavi sırasında objektif bir açıyla değiştirmelidir. Sürece olumsuz katkı sağlamaktan
kaçınmalı ve paydaşlara psikososyal ve psikoeğitsel tarafta yardımlar sağlamalıdır (Karahan,
2018).