Son 40 yılını otoriter bir rejimde piyasa iktisadını oluşturmaya, Yuan’ı birinci sınıf bir rezerv para ünitesi haline yükseltmeye ve muazzam bir borçlanma/tahvil piyasası oluşturmaya adayan Çin için değerli bir kredibilite kaybı bu son adım.
Çin hükümeti bu hafta açıklanması beklenen büyüme verisi açıklamasının meçhul bir tarihe ötelendiğini duyuruverdi hafta başında. Resmi bir niye gösterilmezken, kelam konusu erteleme, Lider Xi Jinping’e üçüncü bir periyot vermesi beklenen kritik Komünist Parti kongresine bağlandı. Lakin zihinler de bulandı.
Çin’de emlak piyasasında yaşanmakta olan derin daralma, sıfır Covid-19 siyasetine bağlı olarak devam eden kilitlenmeleri, iklim krizine bağlı kuraklık, yurtiçi ve yurtdışı talepte izlenen kademeli yavaşlama 2022 boyunca Çin’e ilişkin büyüme beklentilerinde daima aşağı güncelleme yapılmasına niye olmakta.
Başta bu sene Ukrayna işgali ile epeyce yükselen, şimdilerde talep telaşlarıyla düşme eğiliminde olan petrol olmak üzere, emtia piyasası iştirakçilerinin gözü kulağı da Çin’in ekonomik büyüme açıklamasında. GSYİH, ikinci çeyrekte bir yıl öncesine bakılırsa yalnızca %0,4 arttı. Ekonomistler, salı açıklanması gereken üçüncü çeyrek datalarının güçlenerek %3,3 olmasını bekliyordu. Pekala madem toparlanma bu kadar elle tutulur biçimde ve işler yolunda gidiyor, bu biçimde Çin hükümeti niye bu datayı gizlemeyi seçti?
Genel beklenti Çin GSMH büyümesinin bu yıl %3,5’le pandemi periyodundaki %2,2 hariç son 40 yılın en zayıf büyümesi olacağı tarafında. Ortalamada olmasa da Çin’de ekonomik büyümenin bu sene %3’ün de altına inebileceğini söyleyen ekonomistlerin sayısı az değil.
Küresel iktisat yüksek enflasyon ve sakinlik sularında seyrederken, 1990’ların başından bu yana dünya iktisadının büyüme dinamosu olan Çin’de büyüme verisinin açıklanmasının ertelenmesi hayra alamet değil. Çin üzere bir rejimde ekonomik bilgilerde kritik metriklerle siyasi maksatlar için “oynanması” kuşkusu elbette yeni değil. Ama, senelerca büyüme odaklı iktisat siyasetleri izleyip de GSMH verisinin çift haneli performansını gururla dünyaya açıklayan Çin’de bu biçimdesi bir karartma, pandemi daha sonrası taşları bir daha yerine oturtmaya çalışan dünya iktisadı ismine uyarıcı bir nitelikte.
Üstelik tek lakin kritik bir vakitte fazlaca kıymetli bir datanın keyfe bağlı biçimde açıklanmayışı, global iktisatta önder pozisyonda olma yarışında ABD ile kısasa kısas rekabet yapan bir iktisat ismine pek “uygunsuz” bir durum beraberinde. Ukrayna işgali ile globalleşmenin kabaca ikiye bölünmekte olduğu izlenirken, Batıya alternatif olarak gelişen Çin-Rusya aksı için bile olağan dışı bir haber bu.
Manşetlere, açıklanması ileri bir tarihe ötelenen büyüme verisi olarak geçse de kısa bir tarama yapınca ortaya çıkan aslında GSMH yanında açıklanmayan bilgilerin perakende satışlar, konut fiyatları ve sanayi üretimi ile ilgili bilgiler de olduğu görülüyor. Geçen hafta da beklenen ticaret sayıları açıklanmamıştı.
Sayısal incelemeden kaçınma isteği, otoriter bir devlette sıkça deneyim edilen bir durum. Ancak son 40 yılda “kabuk değiştiren” Çin rejimi için bile sıradışı. Çin iktisadında fazlaca derinden bir şeylerin uzun müddettir yanlış gittiği ve derinden seyreden sorunların yüzeye vurmak üzere olduğu hissini yaratıyor.
Çin ertelediği bilgi açıklamasını kesinlikle yapacak lakin bu son haber makroekonomik göstergelerin nasıl siyaset elinde oyuncak hale dönüşebildiği konusunda dünyaya yapılan bir yeni hatırlatma niteliğinde. Son 40 yılını otoriter bir rejimde piyasa iktisadını oluşturmaya, Yuan’ı birinci sınıf bir rezerv para ünitesi haline yükseltmeye ve muazzam bir borçlanma/tahvil piyasası oluşturmaya adayan Çin için değerli bir kredibilite kaybı bu son adım. Dünyanın yatırım cenneti olan Çin iktisadında uzun müddettir GSMH datalarında “dokunuşlar” olduğu bilinse ve buna karşın yatırım çekme maharetinde bir zelzele yaşanmamış olsa da 1970’ler usulü uzun soluklu bir stagflasyon olasılığından korkulduğu bu vakitte Çin’den gelecek bilgi akışının niteliği epeyce değerli.
Büyüme performansının seyri, sayısal üstünlük öyküleri kadar Çin’in data açıklamasını keyfi biçimde ötelemesinin akabinde akıllara gelmesi gereken kimi kavramlar var. Kurumsal güvenilirlik bunlardan tahminen de en kıymetlisi. Katı bir biçimde yönetilen bir iktisat ortasında kurumsal inancın aşınması bireylerin tüketim tercihlerinin bütünü olarak da kabul edilebilecek iktisat açısından beklenmedik dönemeçlere kapıyı açıyor.
TÜRKİYE’DE KURALSIZ İKTİSAT İDARESİNDE YENİ AŞAMA
Çin’in global iktisat ismine da fazlaca kıymetli olan büyüme verisini bu kadar rahat gizleyebilmesi, toplumsal ve ekonomik olarak yol ayrımına gelmiş Türkiye için de kıymetli bir perspektif kazandırıyor.
Bu hafta Türkiye’de de bir birinci yaşandı.
AKP’nin Meclis’e sunduğu Torba Yasa ortasında KKM olarak bilinen düzenlemede müddetin uzatılması ile ilgili hususa ait yapılan tartışmalarda, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nı (TCMB) temsilen Meclis’e gönderilen banka Strateji Genel Müdürü, Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) için TCMB’den kaynak transferi ölçüsünü soran Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu’na bilgi vermeyi reddetti. Bu bilgi karartması “Hazine ve Maliye Bakanlığı için bütçeden şu ana kadar 85 milyar TL faiz ödendi” açıklaması yapılırken düzgünce dikkat cazibeli. Üstelik, vergilerimizle yapılan bu transfer hakkında bilgi edinmenin Anayasal bir hak olması bir yana, TCMB kanunu gereği kendi işleri hakkında TBMM’ye bilgi vermek zorunda.
Aşılan, işte bu eşik oldu.
Faiz siyasetinin yarattığı yüksek enflasyon ve yüksek cari açık ve faiz indirimleri sonucunın siyasi iktidar merkezlerinden dikte edilmekte oluşuyla TCMB’nin güvenilirliği, Banka’nın tabi olduğu kanunlar ortasında hareket edip etmediği uzunca bir müddetdir tartışma konusu. Bu sorular sorulduğu için de kıymetli sayıda ekonomist hükümetin ateş çizgisinde.
Çin örneği ile TCMB’nin hesap vermekle yükümlü olduğu Meclis’ten bilgi gizlemesi tıpkı durum değil. Lakin emsal soruları akıllara getiriyor.
Güvenilirlik sıkıntı kazanılan ve basitçe harcanabilen soyut bir kavram. Husus iktisat siyasetlerine, ülkenin kurumlarına olan güvenilirlik olduğunda varlığı iktisatta mucizeler yaratacak yeri sağlayabiliyor. Güvenilirlik yok olduğunda ortaya çıkan fiyaskolar ise iktisatta düzeltilmesi yıllar alacak problemlerin üretilmesine niye olurken vatandaşlarının hayatlarından da yılların çalınmasına yol açıyor.
Çin yahut Rusya üzere kuralları olan lakin siyasi başkanların inisiyatifine kalmış ekonomilerle gelişmiş, kurallı ekonomiler içindeki fark birçok vakit bir zihinsel algı kadar sıradan bir değişkenle açıklanabiliyor.
Türkiye özelinde 2023 seçimleri öncesinde iktisat idaresinde iktidarın kimlere, nasıl bir nizama öykündüğü orta ve uzun vadeli siyaset uygulamalarının muvaffakiyetini ya da başarısızlığını belirleyecek değerli bir başlangıç noktası olarak beden buluyor.
PolitikYol
Çin hükümeti bu hafta açıklanması beklenen büyüme verisi açıklamasının meçhul bir tarihe ötelendiğini duyuruverdi hafta başında. Resmi bir niye gösterilmezken, kelam konusu erteleme, Lider Xi Jinping’e üçüncü bir periyot vermesi beklenen kritik Komünist Parti kongresine bağlandı. Lakin zihinler de bulandı.
Çin’de emlak piyasasında yaşanmakta olan derin daralma, sıfır Covid-19 siyasetine bağlı olarak devam eden kilitlenmeleri, iklim krizine bağlı kuraklık, yurtiçi ve yurtdışı talepte izlenen kademeli yavaşlama 2022 boyunca Çin’e ilişkin büyüme beklentilerinde daima aşağı güncelleme yapılmasına niye olmakta.
Başta bu sene Ukrayna işgali ile epeyce yükselen, şimdilerde talep telaşlarıyla düşme eğiliminde olan petrol olmak üzere, emtia piyasası iştirakçilerinin gözü kulağı da Çin’in ekonomik büyüme açıklamasında. GSYİH, ikinci çeyrekte bir yıl öncesine bakılırsa yalnızca %0,4 arttı. Ekonomistler, salı açıklanması gereken üçüncü çeyrek datalarının güçlenerek %3,3 olmasını bekliyordu. Pekala madem toparlanma bu kadar elle tutulur biçimde ve işler yolunda gidiyor, bu biçimde Çin hükümeti niye bu datayı gizlemeyi seçti?
Genel beklenti Çin GSMH büyümesinin bu yıl %3,5’le pandemi periyodundaki %2,2 hariç son 40 yılın en zayıf büyümesi olacağı tarafında. Ortalamada olmasa da Çin’de ekonomik büyümenin bu sene %3’ün de altına inebileceğini söyleyen ekonomistlerin sayısı az değil.
Küresel iktisat yüksek enflasyon ve sakinlik sularında seyrederken, 1990’ların başından bu yana dünya iktisadının büyüme dinamosu olan Çin’de büyüme verisinin açıklanmasının ertelenmesi hayra alamet değil. Çin üzere bir rejimde ekonomik bilgilerde kritik metriklerle siyasi maksatlar için “oynanması” kuşkusu elbette yeni değil. Ama, senelerca büyüme odaklı iktisat siyasetleri izleyip de GSMH verisinin çift haneli performansını gururla dünyaya açıklayan Çin’de bu biçimdesi bir karartma, pandemi daha sonrası taşları bir daha yerine oturtmaya çalışan dünya iktisadı ismine uyarıcı bir nitelikte.
Üstelik tek lakin kritik bir vakitte fazlaca kıymetli bir datanın keyfe bağlı biçimde açıklanmayışı, global iktisatta önder pozisyonda olma yarışında ABD ile kısasa kısas rekabet yapan bir iktisat ismine pek “uygunsuz” bir durum beraberinde. Ukrayna işgali ile globalleşmenin kabaca ikiye bölünmekte olduğu izlenirken, Batıya alternatif olarak gelişen Çin-Rusya aksı için bile olağan dışı bir haber bu.
Manşetlere, açıklanması ileri bir tarihe ötelenen büyüme verisi olarak geçse de kısa bir tarama yapınca ortaya çıkan aslında GSMH yanında açıklanmayan bilgilerin perakende satışlar, konut fiyatları ve sanayi üretimi ile ilgili bilgiler de olduğu görülüyor. Geçen hafta da beklenen ticaret sayıları açıklanmamıştı.
Sayısal incelemeden kaçınma isteği, otoriter bir devlette sıkça deneyim edilen bir durum. Ancak son 40 yılda “kabuk değiştiren” Çin rejimi için bile sıradışı. Çin iktisadında fazlaca derinden bir şeylerin uzun müddettir yanlış gittiği ve derinden seyreden sorunların yüzeye vurmak üzere olduğu hissini yaratıyor.
Çin ertelediği bilgi açıklamasını kesinlikle yapacak lakin bu son haber makroekonomik göstergelerin nasıl siyaset elinde oyuncak hale dönüşebildiği konusunda dünyaya yapılan bir yeni hatırlatma niteliğinde. Son 40 yılını otoriter bir rejimde piyasa iktisadını oluşturmaya, Yuan’ı birinci sınıf bir rezerv para ünitesi haline yükseltmeye ve muazzam bir borçlanma/tahvil piyasası oluşturmaya adayan Çin için değerli bir kredibilite kaybı bu son adım. Dünyanın yatırım cenneti olan Çin iktisadında uzun müddettir GSMH datalarında “dokunuşlar” olduğu bilinse ve buna karşın yatırım çekme maharetinde bir zelzele yaşanmamış olsa da 1970’ler usulü uzun soluklu bir stagflasyon olasılığından korkulduğu bu vakitte Çin’den gelecek bilgi akışının niteliği epeyce değerli.
Büyüme performansının seyri, sayısal üstünlük öyküleri kadar Çin’in data açıklamasını keyfi biçimde ötelemesinin akabinde akıllara gelmesi gereken kimi kavramlar var. Kurumsal güvenilirlik bunlardan tahminen de en kıymetlisi. Katı bir biçimde yönetilen bir iktisat ortasında kurumsal inancın aşınması bireylerin tüketim tercihlerinin bütünü olarak da kabul edilebilecek iktisat açısından beklenmedik dönemeçlere kapıyı açıyor.
TÜRKİYE’DE KURALSIZ İKTİSAT İDARESİNDE YENİ AŞAMA
Çin’in global iktisat ismine da fazlaca kıymetli olan büyüme verisini bu kadar rahat gizleyebilmesi, toplumsal ve ekonomik olarak yol ayrımına gelmiş Türkiye için de kıymetli bir perspektif kazandırıyor.
Bu hafta Türkiye’de de bir birinci yaşandı.
AKP’nin Meclis’e sunduğu Torba Yasa ortasında KKM olarak bilinen düzenlemede müddetin uzatılması ile ilgili hususa ait yapılan tartışmalarda, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nı (TCMB) temsilen Meclis’e gönderilen banka Strateji Genel Müdürü, Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) için TCMB’den kaynak transferi ölçüsünü soran Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu’na bilgi vermeyi reddetti. Bu bilgi karartması “Hazine ve Maliye Bakanlığı için bütçeden şu ana kadar 85 milyar TL faiz ödendi” açıklaması yapılırken düzgünce dikkat cazibeli. Üstelik, vergilerimizle yapılan bu transfer hakkında bilgi edinmenin Anayasal bir hak olması bir yana, TCMB kanunu gereği kendi işleri hakkında TBMM’ye bilgi vermek zorunda.
Aşılan, işte bu eşik oldu.
Faiz siyasetinin yarattığı yüksek enflasyon ve yüksek cari açık ve faiz indirimleri sonucunın siyasi iktidar merkezlerinden dikte edilmekte oluşuyla TCMB’nin güvenilirliği, Banka’nın tabi olduğu kanunlar ortasında hareket edip etmediği uzunca bir müddetdir tartışma konusu. Bu sorular sorulduğu için de kıymetli sayıda ekonomist hükümetin ateş çizgisinde.
Çin örneği ile TCMB’nin hesap vermekle yükümlü olduğu Meclis’ten bilgi gizlemesi tıpkı durum değil. Lakin emsal soruları akıllara getiriyor.
Güvenilirlik sıkıntı kazanılan ve basitçe harcanabilen soyut bir kavram. Husus iktisat siyasetlerine, ülkenin kurumlarına olan güvenilirlik olduğunda varlığı iktisatta mucizeler yaratacak yeri sağlayabiliyor. Güvenilirlik yok olduğunda ortaya çıkan fiyaskolar ise iktisatta düzeltilmesi yıllar alacak problemlerin üretilmesine niye olurken vatandaşlarının hayatlarından da yılların çalınmasına yol açıyor.
Çin yahut Rusya üzere kuralları olan lakin siyasi başkanların inisiyatifine kalmış ekonomilerle gelişmiş, kurallı ekonomiler içindeki fark birçok vakit bir zihinsel algı kadar sıradan bir değişkenle açıklanabiliyor.
Türkiye özelinde 2023 seçimleri öncesinde iktisat idaresinde iktidarın kimlere, nasıl bir nizama öykündüğü orta ve uzun vadeli siyaset uygulamalarının muvaffakiyetini ya da başarısızlığını belirleyecek değerli bir başlangıç noktası olarak beden buluyor.
PolitikYol