Demir eksikliği ve buna bağlı gelişen aneminin kıymetli bir halk sıhhati sorunu olduğuna dikkat çeken İç Hastalıkları ve Hematoloji Uzmanı Doç. Dr. Ömer Ekinci, demir eksikliği anemisinin temel olarak bedende bulunması gerekenden daha az ölçüde demirin oluşuyla karakterize, direkt yahut dolaylı olarak biroldukça sistemi etkileyen bir tablo olduğunu söylemiş oldu.
Demir eksikliğinin sebeplerinin fazlaca değişken olabileceğinin altını çizen Doç. Dr. Ömer Ekinci, temel niçinlerin diyetle azalmış demir alımı, demir emiliminde azalma ve kan kaybı olduğunu deklare etti.
Kan kaybı niçinleri olarak birden epey faktörün tesirli olduğunu anlatan Doç. Dr. Ömer Ekinci, “Gastrointestinal kanaldan (yemek borusu, mide, ince ve kalın bağırsak) kayıp, genitoüriner kanaldan (kadınlarda mens kanamaları, böbrek, üreter ve mesanenin inflamatuar hastalıkları, taş ve tümörlerine bağlı kronik kan kaybı) kayıp, kanama bozuklukları üzere bir grup hematolojik hastalıkların tabanında gelişen kanamalara bağlı kan kaybı en sık görülen niçinlerdir” diye konuştu.
YENİDOĞANLARDA İNEK SÜTÜ KULLANIMI TESİRLİ
Diyete bağlı demir eksikliğinde bilhassa yenidoğanlarda inek sütü kullanmasının yetersiz demir içeriği niçiniyle anemi oluşturabileceğini vurgulayan Doç. Dr. Ömer Ekinci, “Daha büyük çocukluk devrinde de büyüme ve gelişme suratına karşın diyetle demir alımı az olabilmektedir. Demir emiliminde bozulma; mide ve ince bağırsak (başta çölyak hastalığı olmak üzere) ile ilgili biroldukça hastalıkta bu tablo oluşabilmektedir” dedi.
Doç. Dr. Ömer Ekinci, genel olarak gelişmiş ülkelerde diyetle alım kâfi olduğundan demir eksikliğinin niçini ekseriyetle kan kaybı iken, gelişmekte olan ülkelerde ise beslenme (diyetle) yetersiz demir alımının en sık niçini oluşturduğunu söz etti.
BAYANLARDA DAHA SIK GÖRÜLÜYOR
Ülkemizde yapılan çeşitli çalışmalarda demir eksikliği anemisi sıklığının farklı yaş kümeleri, bölgeler ve topluluklarda farklı oranlarda bulunduğunu kaydeden Doç. Dr. Ömer Ekinci, “Ülkemizde çocukluk yaş kümesinde yapılan çeşitli araştırmalarda bu sıklık yüzde 15,2 ile yüzde 62,5 içinde bildirilmiştir. Erişkinlere bakıldığında ise demir eksikliği anemisi yüzde 20 civarında olup, mensturasyon ve gebelik niçiniyle en sık bayanlarda görülmektedir” dedi.
Demir eksikliği anemisinin erken evrelerinde şikâyetler daha yavaşça görülürken, aneminin şiddeti arttıkça semptomların belirginleştiğini belirten Doç. Dr. Ömer Ekinci, şunları söylemiş oldu:
“Demir eksikliğinin en sık görülen semptomları solukluk, halsizlik, yorgunluk, iştahsızlık, çarpıntı, nefes darlığı, baş ağrısı, idman intoleransı, depresyon, huzursuz ayak sendromu, tırnaklarda değişiklikler, saç dökülmesi, ağız kenarı ve lisanda çatlaklar, yutma kuvvetliğü, pika olarak tanımlanan toprak yeme hasreti, buz yeme ve çocuklarda nörogelişimsel gecikme sayılabilir.”
BİRÇOK ORGANIN FONKSİYONUNU ETKİLİYOR
Demirin birfazlaca organın fonksiyonlarını etkileyen sistemik bir tesire sahip olması niçiniyle hayatımız için değerli bir mineral olduğunun altını çizen Doç. Dr. Ömer Ekinci, “Gerek hücre içerisinde gerekse sirkülasyonda bulunan demir içeren bileşimler fonksiyonlarını gereğince yapamadığında hücresel işlevlerde, büyümede, motor gelişimde, davranış ve bilişsel işlevlerde, fizikî kapasite ve işgücünde, immün sistemde, gastrointestinal sistemde, termoregülasyonda, deri ve mukozalarda kıymetli değişiklikler olmaktadır” formunda konuştu.
BİRTAKIM OLGULARDA TEŞHİS KOYMAK SIKINTI OLABİLİR
Demir eksikliği anemisinin sık karşılaşılan ve teşhisinin sıklıkla kolay kolay koyulabilen bir bozukluk olduğunu işaret eden Doç. Dr. Ömer Ekinci, şu ayrıntıları paylaştı:
“Tam kan sayımı (hemogram), periferik kan yayması incelemesi, serum demir parametreleri (demir, total demir bağlama kapasitesi ve ferritin) ve biyokimyasal testler teşhiste kullanılmaktadır. Demir parametreleri teşhiste, ayırıcı teşhiste ve eksikliğin derinliğini göstermede yol göstericidir. Birtakım olgularda teşhis koymak kolay olsa da, bilhassa iltihap parametrelerinin de arttığı az sayıdaki hastalarda ayırıcı teşhiste zorluk yaşanabilir ve tedaviden tanıya gidilmesi kelam konusu olabilir.”
ALÜMİNYUM KAPLARDA PİŞİRİLEN ETLERE DİKKAT!
Demir emilimini etkileyen biroldukça faktörün kelam konusu olduğunu tabir eden Doç. Dr. Ömer Ekinci, bunları şu biçimde sıraladı:
“Alüminyum ve paslanmaz çelik demir emilimini azaltır. Bu kaplarda pişirilen et, yeşil yapraklı zerzevat üzere demir açısından varlıklı besinlerin emilim oranı azalmaktadır. Kalsiyum da kıymetli bir molekül olup, diyetteki kalsiyum oranı (süt ve eserleri özellikle) artıkça demir emilimi azalmaktadır. Ayrıyeten çay, kahve ve kakao da içerdikleri tanen unsuru ötürüsıyla demir emilimini azaltmaktadır. Demir istikametinden güçlü bir yemekten iki saat evvel yahut daha sonra çay ve kahve tüketilmesi daha sağlıklı olacaktır. Çay ile kahve kıyaslandığında, çay daha fazlaca demir emilimini azaltabilmektedir.”
BİR TÜMÖRÜN HABERCİSİ DE OLABİLİR
Demir depoları doldurulmadığı sürece aneminin ilerlemesi ve buna bağlı organ hasarı/iskemisi riski kelam konusu olacağına dikkat çeken Doç. Dr. Ömer Ekinci, “Genel olarak semptomların olup olmadığına bakılmaksızın demir eksikliği anemisi yahut anemi olmadan demir eksikliğinin tedavi edilmesi önerilmektedir. Fakat demir eksikliği yahut demir eksiliği anemisi tedavisi, sıradançe demir replasmanı yapmaktan ibaret değildir. Örneğin, yeni başlangıçlı demir eksikliği tablosu, gastrointestinal sistemdeki bir tümörün habercisi olabilmektedir. Bilhassa erkekler ve postmenopozal bayanlar olmak üzere bütün hastalarda demir eksikliğinin sebebi araştırılmalı ve ortaya çıkarılmalıdır” bilgisini paylaştı.
Demir eksikliği anemisi tedavisinde oral ya da parenteral (damar yoluyla) demir eserleri kullanılabileceğini vurgulayan Doç. Dr. Ömer Ekinci, bunlardan hangisinin tercih edileceğinin aneminin derinliğine, hastanın oral preparatları tolere edebilme yeteneğine ve farklı demir replasman mamüllerine ulaşılabilmesine bağlı olduğunu belirtti. Doç. Dr. Ömer Ekinci, “Oral demir preparatları aktif, kolay ulaşılabilir, ucuz ve inançlı olduğundan ekseriyetle birinci tercih olarak kullanılmaktadır. Fakat oral demiri tolere edemeyenlerde parenteral tedavi seçenekleri aktif olarak kullanılmaktadır” dedi.
AZ GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE FAZLA
Son olarak demir eksiliği anemisinin dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 12’sini etkilediğini kelamlarına ekleyen Doç. Dr. Ömer Ekinci, “Özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki üreme çağındaki bayanlar ve çocuklar, temel etkilenen popülasyonu oluşturmaktadır. Ülkemizde tarama programları, gebelik öncesi ve daha sonrası takipler ve erken çocukluk çağında demir replasmanı stratejileri yardımıyla bu tablo daha az görülmeye başlamıştır” diyerek kelamlarını noktaladı.
Demir eksikliğinin sebeplerinin fazlaca değişken olabileceğinin altını çizen Doç. Dr. Ömer Ekinci, temel niçinlerin diyetle azalmış demir alımı, demir emiliminde azalma ve kan kaybı olduğunu deklare etti.
Kan kaybı niçinleri olarak birden epey faktörün tesirli olduğunu anlatan Doç. Dr. Ömer Ekinci, “Gastrointestinal kanaldan (yemek borusu, mide, ince ve kalın bağırsak) kayıp, genitoüriner kanaldan (kadınlarda mens kanamaları, böbrek, üreter ve mesanenin inflamatuar hastalıkları, taş ve tümörlerine bağlı kronik kan kaybı) kayıp, kanama bozuklukları üzere bir grup hematolojik hastalıkların tabanında gelişen kanamalara bağlı kan kaybı en sık görülen niçinlerdir” diye konuştu.
YENİDOĞANLARDA İNEK SÜTÜ KULLANIMI TESİRLİ
Diyete bağlı demir eksikliğinde bilhassa yenidoğanlarda inek sütü kullanmasının yetersiz demir içeriği niçiniyle anemi oluşturabileceğini vurgulayan Doç. Dr. Ömer Ekinci, “Daha büyük çocukluk devrinde de büyüme ve gelişme suratına karşın diyetle demir alımı az olabilmektedir. Demir emiliminde bozulma; mide ve ince bağırsak (başta çölyak hastalığı olmak üzere) ile ilgili biroldukça hastalıkta bu tablo oluşabilmektedir” dedi.
Doç. Dr. Ömer Ekinci, genel olarak gelişmiş ülkelerde diyetle alım kâfi olduğundan demir eksikliğinin niçini ekseriyetle kan kaybı iken, gelişmekte olan ülkelerde ise beslenme (diyetle) yetersiz demir alımının en sık niçini oluşturduğunu söz etti.
BAYANLARDA DAHA SIK GÖRÜLÜYOR
Ülkemizde yapılan çeşitli çalışmalarda demir eksikliği anemisi sıklığının farklı yaş kümeleri, bölgeler ve topluluklarda farklı oranlarda bulunduğunu kaydeden Doç. Dr. Ömer Ekinci, “Ülkemizde çocukluk yaş kümesinde yapılan çeşitli araştırmalarda bu sıklık yüzde 15,2 ile yüzde 62,5 içinde bildirilmiştir. Erişkinlere bakıldığında ise demir eksikliği anemisi yüzde 20 civarında olup, mensturasyon ve gebelik niçiniyle en sık bayanlarda görülmektedir” dedi.
Demir eksikliği anemisinin erken evrelerinde şikâyetler daha yavaşça görülürken, aneminin şiddeti arttıkça semptomların belirginleştiğini belirten Doç. Dr. Ömer Ekinci, şunları söylemiş oldu:
“Demir eksikliğinin en sık görülen semptomları solukluk, halsizlik, yorgunluk, iştahsızlık, çarpıntı, nefes darlığı, baş ağrısı, idman intoleransı, depresyon, huzursuz ayak sendromu, tırnaklarda değişiklikler, saç dökülmesi, ağız kenarı ve lisanda çatlaklar, yutma kuvvetliğü, pika olarak tanımlanan toprak yeme hasreti, buz yeme ve çocuklarda nörogelişimsel gecikme sayılabilir.”
BİRÇOK ORGANIN FONKSİYONUNU ETKİLİYOR
Demirin birfazlaca organın fonksiyonlarını etkileyen sistemik bir tesire sahip olması niçiniyle hayatımız için değerli bir mineral olduğunun altını çizen Doç. Dr. Ömer Ekinci, “Gerek hücre içerisinde gerekse sirkülasyonda bulunan demir içeren bileşimler fonksiyonlarını gereğince yapamadığında hücresel işlevlerde, büyümede, motor gelişimde, davranış ve bilişsel işlevlerde, fizikî kapasite ve işgücünde, immün sistemde, gastrointestinal sistemde, termoregülasyonda, deri ve mukozalarda kıymetli değişiklikler olmaktadır” formunda konuştu.
BİRTAKIM OLGULARDA TEŞHİS KOYMAK SIKINTI OLABİLİR
Demir eksikliği anemisinin sık karşılaşılan ve teşhisinin sıklıkla kolay kolay koyulabilen bir bozukluk olduğunu işaret eden Doç. Dr. Ömer Ekinci, şu ayrıntıları paylaştı:
“Tam kan sayımı (hemogram), periferik kan yayması incelemesi, serum demir parametreleri (demir, total demir bağlama kapasitesi ve ferritin) ve biyokimyasal testler teşhiste kullanılmaktadır. Demir parametreleri teşhiste, ayırıcı teşhiste ve eksikliğin derinliğini göstermede yol göstericidir. Birtakım olgularda teşhis koymak kolay olsa da, bilhassa iltihap parametrelerinin de arttığı az sayıdaki hastalarda ayırıcı teşhiste zorluk yaşanabilir ve tedaviden tanıya gidilmesi kelam konusu olabilir.”
ALÜMİNYUM KAPLARDA PİŞİRİLEN ETLERE DİKKAT!
Demir emilimini etkileyen biroldukça faktörün kelam konusu olduğunu tabir eden Doç. Dr. Ömer Ekinci, bunları şu biçimde sıraladı:
“Alüminyum ve paslanmaz çelik demir emilimini azaltır. Bu kaplarda pişirilen et, yeşil yapraklı zerzevat üzere demir açısından varlıklı besinlerin emilim oranı azalmaktadır. Kalsiyum da kıymetli bir molekül olup, diyetteki kalsiyum oranı (süt ve eserleri özellikle) artıkça demir emilimi azalmaktadır. Ayrıyeten çay, kahve ve kakao da içerdikleri tanen unsuru ötürüsıyla demir emilimini azaltmaktadır. Demir istikametinden güçlü bir yemekten iki saat evvel yahut daha sonra çay ve kahve tüketilmesi daha sağlıklı olacaktır. Çay ile kahve kıyaslandığında, çay daha fazlaca demir emilimini azaltabilmektedir.”
BİR TÜMÖRÜN HABERCİSİ DE OLABİLİR
Demir depoları doldurulmadığı sürece aneminin ilerlemesi ve buna bağlı organ hasarı/iskemisi riski kelam konusu olacağına dikkat çeken Doç. Dr. Ömer Ekinci, “Genel olarak semptomların olup olmadığına bakılmaksızın demir eksikliği anemisi yahut anemi olmadan demir eksikliğinin tedavi edilmesi önerilmektedir. Fakat demir eksikliği yahut demir eksiliği anemisi tedavisi, sıradançe demir replasmanı yapmaktan ibaret değildir. Örneğin, yeni başlangıçlı demir eksikliği tablosu, gastrointestinal sistemdeki bir tümörün habercisi olabilmektedir. Bilhassa erkekler ve postmenopozal bayanlar olmak üzere bütün hastalarda demir eksikliğinin sebebi araştırılmalı ve ortaya çıkarılmalıdır” bilgisini paylaştı.
Demir eksikliği anemisi tedavisinde oral ya da parenteral (damar yoluyla) demir eserleri kullanılabileceğini vurgulayan Doç. Dr. Ömer Ekinci, bunlardan hangisinin tercih edileceğinin aneminin derinliğine, hastanın oral preparatları tolere edebilme yeteneğine ve farklı demir replasman mamüllerine ulaşılabilmesine bağlı olduğunu belirtti. Doç. Dr. Ömer Ekinci, “Oral demir preparatları aktif, kolay ulaşılabilir, ucuz ve inançlı olduğundan ekseriyetle birinci tercih olarak kullanılmaktadır. Fakat oral demiri tolere edemeyenlerde parenteral tedavi seçenekleri aktif olarak kullanılmaktadır” dedi.
AZ GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE FAZLA
Son olarak demir eksiliği anemisinin dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 12’sini etkilediğini kelamlarına ekleyen Doç. Dr. Ömer Ekinci, “Özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki üreme çağındaki bayanlar ve çocuklar, temel etkilenen popülasyonu oluşturmaktadır. Ülkemizde tarama programları, gebelik öncesi ve daha sonrası takipler ve erken çocukluk çağında demir replasmanı stratejileri yardımıyla bu tablo daha az görülmeye başlamıştır” diyerek kelamlarını noktaladı.