Cari fazla yaratmaya dayanan Yeni İktisat Modeli’nin uygulandığı Türkiye iktisadı, 8 aydır aralıksız cari açık veriyor. Haziranda kaydedilen açık bundan evvelki yılın tıpkı ayına nazaran 2 milyar 269 milyon dolar artarak 3 milyar 458 milyon dolara çıktı. 12 aylık aylık cari süreçler açığı bu biçimdece 32 milyar 667 milyon dolara yükselerek 15 ayın en yüksek düzeyine ulaştı.
Enerji fiyatlarıyla ivmelenen ithalat ve ihracat artışındaki yavaşlama bir ortaya geldiğinde genişleyen dış ticaret açığı, cari açıktaki yükselmenin temel sebebi. Turizm kaynaklı hizmet gelirlerindeki süratli toparlanma ise ithalattaki artışın yarattığı dış ticaret açığının cari süreçler açığına olumsuz yansımasına mahzur olamıyor.
Cari açık genişlemeye devam ederken sorun finansman tarafı uzun müddettir olduğu üzere. Yalnızca haziran ele alındığında eldeki 3,5 milyar dolarlık cari açığa ek olarak portföy yatırımlarından çıkış 1,6 milyar dolar ve net dış borç ödeme 1,9 milyar dolar. Toplamından oluşan aylık finansman açığı bu biçimdece 7,0 milyar dolara yükseliyor. Buna karşılık finanse edilen 7,0 milyar dolarlık açığın yalnızca 1,0 milyar doları direkt yatırımlardan, 2,0 milyar doları TCMB rezervlerinden ve 4,0 milyar doları da net yanılgı ve noksan kaleminden sağlanıyor.
İlk altı aylık datalarla değerlendirildiğinde de fotoğraf tıpkı derecede huzursuz edici.
Yılın birinci altı ayında cari açık 32,4 milyar dolar. Üzerine ülkeden çıkan portföy yatırımları 11,4 milyar dolar da eklenince birinci altı ayda bulunması gereken toplam döviz meblağı 43,8 milyar dolara çıkıyor. Direkt yatırım 3,0 milyar dolarla toplam açığın %0,7’si ile hudutlu kalınca TCMB rezervleri 12,3 milyar dolar azalırken, net kusur ve noksan kaleminden girişler 17,5 milyar dolarla dikkat cazip hale geliyor.
Aylardır olduğu üzere ödemeler istikrarı dataları bir defa daha Yeni İktisat Modeli’nin çalışmadığını bir sefer daha kanıtlayıcı nitelikte. Çalışmadığı üzere, seçilen iktisat siyasetleri cari açık genişlerken çok gereksinim duyulan yabancı sermayeyi de Türkiye’den kaçırmaya ve uzak tutmaya niye oluyor.
Son üç yıldır (Ağbal devri hariç) cari açık finansmanının kaynağı tanımlanmayan net kusur noksan kaleminden kaynaklanması ve TCMB rezervlerini eritmesi TL’deki devam eden kırılganlığın ve son senelerda bitmeyen paha kaybının açıklayıcısı.
Önümüzdeki seçime kadar olan devirde Yeni İktisat Modeli’nde ısrar TL’de paha kaybının devam edeceğini ve enflasyona yansımalarının da bitmeyeceğini anlatmalı. Petrol fiyatlarında son periyotta izlenen gerilemenin kış aylarında ne derece kalıcı olabileceği bilinmiyor. Altın ve güç hariç tutularak çekirdek istikrarın fazla veriyor olması ise gerçek döviz gereksinimini azaltıcı bir durum değil, Bakan Nebati’nin söylemiş olduği biçimiyle teselli ve YEM’in muvaffakiyetinin delili değil.
2002 sonunda 43-45 milyar dolardan daha az olmayacak bir cari açık, 13-15 milyar dolar ortası portföy çıkışları ve 10-15 milyar dolara ulaşan net dış borç ödeme ile müsabakamız mümkün. Bu da merkez bankasının swap hariç döviz rezervlerinin -55 milyar dolar civarında oluşu eşliğinde Cumhurbaşkanı’nın niye riskli Rus parası ve Suud dolarları peşinde koştuğunu açıklıyor. 2023 bahar aylarında yapılmnası mümkün görünen seçimlere kadar döviz satışları yoluyla TL’yi baskılamak gayesinde olan Erdoğan açısından yolun sonuna yaklaşıldığı ve bilhassa seçim daha sonrası periyoda ilişkin risklerin giderek yükseldiği anlaşılıyor.
Detaylardan görünen
TCMB’nin açıklamasına bakılırsa, bundan evvelki yılın birebir ayına nazaran, olumlu tarafta hizmetler istikrarı kaynaklı girişler in 2 milyar 508 milyon dolar artarak 4 milyar 24 milyon dolara yükselmesi ve birincil gelir istikrarı kaynaklı çıkışların 105 milyon dolar azalarak 946 milyon dolara gerilemesi var. Lakin, ödemeler istikrarı tarifli dış ticaret açığının 4 milyar 794 milyon dolar artarak 6 milyar 426 milyon dolara yükselmesi cari açığın genişlemesinde tesirli.
Çekirdek istikrar 4,3 milyar dolar fazla
Altın ve güç hariç tutularak hesaplanan cari süreçler hesabınndaki fazla bundan evvelki yılın birebir ayında 1 milyar 931 milyon dolardan 2022 Haziran’da 4 milyar 294 milyon dolara yükseldi. Hizmetler istikrarı kapsamındaki net turizm geliriyse bundan evvelki yılın tıpkı ayına bakılırsa 1 milyar 702 milyon dolar artarak 2 milyar 728 milyon dolara yükseldi.
İkincil gelir istikrarında izlenen net çıkışlarsa önceki yılın birebir ayında 22 milyon dolardan bu ayda 110 milyon dolara yükseldi.
Cari açıktaki yükseliş finansman kalitesinin bozukluğu: TL’de bedel kaybı
Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler haziran ayında 950 milyon dolar olurken bir daha düşük kaldı. Portföy yatırımları 1 milyar 578 milyon dolarlık net çıkış istikametindeydi. Alt kalemlere göre, yurtdışı yerleşikler pay senedi ve devlet iç borçlanma senetleri piyasalarında sırasıyla 509 milyon dolar ve 218 milyon dolar net satış yaptılar.
Yurt haricindeki tahvil ihraçlarıyla yardımıyla bankaların net borçlanması 16 milyon dolarla sonluydu.
Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki net efektif ve mevduat varlıkları 416 milyon dolar arttı.
Yurt dışı bankaların yurt ortasındaki mevduatları, yabancı para cinsinden 638 milyon dolar ve Türk Lirası cinsinden 5 milyon dolar net artış olmak üzere toplam 643 milyon dolar net arttı.
Yurt haricinden sağlanan kredilerle ilgili olarak; bankalar, Genel Hükümet ve başka kesimler sırasıyla 1 milyar 39 milyon dolar, 67 milyon dolar ve 264 milyon dolar net geri ödeme yaptılar.
Resmi rezervler de bu ay 1 milyar 960 milyon dolar net azaldı.
GA.
Enerji fiyatlarıyla ivmelenen ithalat ve ihracat artışındaki yavaşlama bir ortaya geldiğinde genişleyen dış ticaret açığı, cari açıktaki yükselmenin temel sebebi. Turizm kaynaklı hizmet gelirlerindeki süratli toparlanma ise ithalattaki artışın yarattığı dış ticaret açığının cari süreçler açığına olumsuz yansımasına mahzur olamıyor.
Cari açık genişlemeye devam ederken sorun finansman tarafı uzun müddettir olduğu üzere. Yalnızca haziran ele alındığında eldeki 3,5 milyar dolarlık cari açığa ek olarak portföy yatırımlarından çıkış 1,6 milyar dolar ve net dış borç ödeme 1,9 milyar dolar. Toplamından oluşan aylık finansman açığı bu biçimdece 7,0 milyar dolara yükseliyor. Buna karşılık finanse edilen 7,0 milyar dolarlık açığın yalnızca 1,0 milyar doları direkt yatırımlardan, 2,0 milyar doları TCMB rezervlerinden ve 4,0 milyar doları da net yanılgı ve noksan kaleminden sağlanıyor.
İlk altı aylık datalarla değerlendirildiğinde de fotoğraf tıpkı derecede huzursuz edici.
Yılın birinci altı ayında cari açık 32,4 milyar dolar. Üzerine ülkeden çıkan portföy yatırımları 11,4 milyar dolar da eklenince birinci altı ayda bulunması gereken toplam döviz meblağı 43,8 milyar dolara çıkıyor. Direkt yatırım 3,0 milyar dolarla toplam açığın %0,7’si ile hudutlu kalınca TCMB rezervleri 12,3 milyar dolar azalırken, net kusur ve noksan kaleminden girişler 17,5 milyar dolarla dikkat cazip hale geliyor.
Aylardır olduğu üzere ödemeler istikrarı dataları bir defa daha Yeni İktisat Modeli’nin çalışmadığını bir sefer daha kanıtlayıcı nitelikte. Çalışmadığı üzere, seçilen iktisat siyasetleri cari açık genişlerken çok gereksinim duyulan yabancı sermayeyi de Türkiye’den kaçırmaya ve uzak tutmaya niye oluyor.
Son üç yıldır (Ağbal devri hariç) cari açık finansmanının kaynağı tanımlanmayan net kusur noksan kaleminden kaynaklanması ve TCMB rezervlerini eritmesi TL’deki devam eden kırılganlığın ve son senelerda bitmeyen paha kaybının açıklayıcısı.
Önümüzdeki seçime kadar olan devirde Yeni İktisat Modeli’nde ısrar TL’de paha kaybının devam edeceğini ve enflasyona yansımalarının da bitmeyeceğini anlatmalı. Petrol fiyatlarında son periyotta izlenen gerilemenin kış aylarında ne derece kalıcı olabileceği bilinmiyor. Altın ve güç hariç tutularak çekirdek istikrarın fazla veriyor olması ise gerçek döviz gereksinimini azaltıcı bir durum değil, Bakan Nebati’nin söylemiş olduği biçimiyle teselli ve YEM’in muvaffakiyetinin delili değil.
2002 sonunda 43-45 milyar dolardan daha az olmayacak bir cari açık, 13-15 milyar dolar ortası portföy çıkışları ve 10-15 milyar dolara ulaşan net dış borç ödeme ile müsabakamız mümkün. Bu da merkez bankasının swap hariç döviz rezervlerinin -55 milyar dolar civarında oluşu eşliğinde Cumhurbaşkanı’nın niye riskli Rus parası ve Suud dolarları peşinde koştuğunu açıklıyor. 2023 bahar aylarında yapılmnası mümkün görünen seçimlere kadar döviz satışları yoluyla TL’yi baskılamak gayesinde olan Erdoğan açısından yolun sonuna yaklaşıldığı ve bilhassa seçim daha sonrası periyoda ilişkin risklerin giderek yükseldiği anlaşılıyor.
Detaylardan görünen
TCMB’nin açıklamasına bakılırsa, bundan evvelki yılın birebir ayına nazaran, olumlu tarafta hizmetler istikrarı kaynaklı girişler in 2 milyar 508 milyon dolar artarak 4 milyar 24 milyon dolara yükselmesi ve birincil gelir istikrarı kaynaklı çıkışların 105 milyon dolar azalarak 946 milyon dolara gerilemesi var. Lakin, ödemeler istikrarı tarifli dış ticaret açığının 4 milyar 794 milyon dolar artarak 6 milyar 426 milyon dolara yükselmesi cari açığın genişlemesinde tesirli.
Çekirdek istikrar 4,3 milyar dolar fazla
Altın ve güç hariç tutularak hesaplanan cari süreçler hesabınndaki fazla bundan evvelki yılın birebir ayında 1 milyar 931 milyon dolardan 2022 Haziran’da 4 milyar 294 milyon dolara yükseldi. Hizmetler istikrarı kapsamındaki net turizm geliriyse bundan evvelki yılın tıpkı ayına bakılırsa 1 milyar 702 milyon dolar artarak 2 milyar 728 milyon dolara yükseldi.
İkincil gelir istikrarında izlenen net çıkışlarsa önceki yılın birebir ayında 22 milyon dolardan bu ayda 110 milyon dolara yükseldi.
Cari açıktaki yükseliş finansman kalitesinin bozukluğu: TL’de bedel kaybı
Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler haziran ayında 950 milyon dolar olurken bir daha düşük kaldı. Portföy yatırımları 1 milyar 578 milyon dolarlık net çıkış istikametindeydi. Alt kalemlere göre, yurtdışı yerleşikler pay senedi ve devlet iç borçlanma senetleri piyasalarında sırasıyla 509 milyon dolar ve 218 milyon dolar net satış yaptılar.
Yurt haricindeki tahvil ihraçlarıyla yardımıyla bankaların net borçlanması 16 milyon dolarla sonluydu.
Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki net efektif ve mevduat varlıkları 416 milyon dolar arttı.
Yurt dışı bankaların yurt ortasındaki mevduatları, yabancı para cinsinden 638 milyon dolar ve Türk Lirası cinsinden 5 milyon dolar net artış olmak üzere toplam 643 milyon dolar net arttı.
Yurt haricinden sağlanan kredilerle ilgili olarak; bankalar, Genel Hükümet ve başka kesimler sırasıyla 1 milyar 39 milyon dolar, 67 milyon dolar ve 264 milyon dolar net geri ödeme yaptılar.
Resmi rezervler de bu ay 1 milyar 960 milyon dolar net azaldı.
GA.