Sonunda beklenen oldu ve 1 USD = 1 Euro paritesi gerçekleşti. Euro birinci sefer fiilen sirkülasyona girdiği 1 Ocak 2002’de 1,17 USD denkliğiyle başlamıştı. Paritenin en yüksek olduğu tarih 3 Mart 2008’dir (1 Euro = 1,57 USD.) Global krizle birlikte düşüşe geçen Euro, ilerleyen devirde toparlanarak yükseldiyse de hiç bir vakit tarihi tepesine yaklaşamadı. 2022 yılı başında parite 1,13 idi. 13 Temmuz prestijiyle 1 Euro = 1,0022 USD düzebir daha gerilemiş bulunuyor.
Fed’in faiz artırımlarının dolara bedel kazandırması sırf euro ile sonlu değil. Dolar endeksindeki gelişim doların bütün paralara karşı paha kazandığını gösteriyor. 2022’ye girerken 95,7 olan Dolar Endeksi (DXY) 13 Temmuz prestijiyle 108,3 seviyesinde bulunuyor (son 20 yılın doruğu.) Dolar endeksinin 108,3 olması doların, endekste bulunan 6 para ünitesine göre (Euro, Yen, Pound, Kanada Doları, İsveç Kronu ve İsviçre Frangı) yüzde 8,3 daha pahalı olduğunu gösterir.
ABD iktisadının başta enflasyon olmak üzere biroldukça külfetle karşı karşıya bulunmasına rağmen doların öteki para ünitelerine bakılırsa kıymet kazanmasının kimi niçinleri var. Bunların başında ABD merkez bankası Fed’e duyulan itimat geliyor. Fed, birtakım kararlarında geç kalsa da gerçek siyasetleri uygulama konusunda bekleneni yapıyor ve sürprizlere yer vermiyor. Bu yaklaşımı Fed’in prestijini yükseltiyor ve açıklamalarına muteber kılıyor. bu biçimdece ‘açık sözlülük politikasını’ rahatlıkla uygulayarak beklentileri etkilemeyi başarabiliyor. İkincisi Fed, bana bakılırsa biraz geç kalmış olsa da, faizleri yükseltmeye başladı. Bu atılımının kararı olarak iki kazanım elde etti: (1) Dolar, başka paralara göre paha kazanmaya başladı. (2) Fed, fiyat istikrarını siyasete kurban etmeyeceğini göstererek prestijini daha da artırdı.
Parite; iki ülke parasının karşılıklı bedelini gösteren bir sayıdır. Örneğin euro ile doların karşılıklı bedelini gösteren sayıya parite deniyor. Pariteden sağlanan yarar yahut uğranılan ziyanı anlatabilmek için Türkiye açısından şöyleki bir formül yazabiliriz:
(ihracat + turizm ve başka görünmeyen kalemler gelirleri) – (ithalat + dış borç anapara ve faiz ödemeleri)
İhracatta euro ve doların yükü aşağı üst eşittir: 2021 neticelerina göre 225 milyar dolarlık ihracatımızın yüzde 46’sı euroyla yüzde 47’si dolarla, kalanı da öbür para üniteleriyle yapılmıştır. Turizm ve başka görünmeyen kalem gelirlerimizin (navlun, sigorta vb.) yüzde 70’e yakını euro cinsinden elde ediliyor. Buna nazaran birinci parantez açısından istikrar euro lehine çıkıyor.
2021 neticelerina bakılırsa toplam 271 milyar dolarlık ithalatımızın yüzde 48’i euroyla, yüzde 45’i dolarla yapılmış görünüyor. Birebir yılda yapılan dış borç ödemesinin yüzde 60’a yakını dolarla, yüzde 30’a yakını euroyla ve kalanı başka para ünitelerinden oluştuğuna göre ikinci parantez ortasındakiler açısından tartı dolarda bulunuyor.
Bu çerçevede:
Euro’nun dolardan daha kıymetli olduğu geçtiğimiz 20 yılda Türkiye parite çıkarı elde ediyordu. Bugünlerde Euro = USD olduğu için Türkiye nötr duruma gelmiş görünse de geçmişle karşılaştırarak bakarsak artık parite yararı elde edemeyeceği için kayıpla karşı karşıya bulunuyor. Şayet dolar euroyu geçerse bu biçimde Türkiye bu münasebette önemli parite ziyanı yaşayacak demektir.
Türkiye ile misal durumda olan yani ihracatının ya da dövizli gelirinin yükü euroyla buna karşılık dövizli sarfiyatları ve dış borç ödemelerinin yükü dolarla olan şirketler için de birebir kayıp ortaya çıkıyor.
Mahfi Eğilmez’in blogundan alınmıştır.
Fed’in faiz artırımlarının dolara bedel kazandırması sırf euro ile sonlu değil. Dolar endeksindeki gelişim doların bütün paralara karşı paha kazandığını gösteriyor. 2022’ye girerken 95,7 olan Dolar Endeksi (DXY) 13 Temmuz prestijiyle 108,3 seviyesinde bulunuyor (son 20 yılın doruğu.) Dolar endeksinin 108,3 olması doların, endekste bulunan 6 para ünitesine göre (Euro, Yen, Pound, Kanada Doları, İsveç Kronu ve İsviçre Frangı) yüzde 8,3 daha pahalı olduğunu gösterir.
ABD iktisadının başta enflasyon olmak üzere biroldukça külfetle karşı karşıya bulunmasına rağmen doların öteki para ünitelerine bakılırsa kıymet kazanmasının kimi niçinleri var. Bunların başında ABD merkez bankası Fed’e duyulan itimat geliyor. Fed, birtakım kararlarında geç kalsa da gerçek siyasetleri uygulama konusunda bekleneni yapıyor ve sürprizlere yer vermiyor. Bu yaklaşımı Fed’in prestijini yükseltiyor ve açıklamalarına muteber kılıyor. bu biçimdece ‘açık sözlülük politikasını’ rahatlıkla uygulayarak beklentileri etkilemeyi başarabiliyor. İkincisi Fed, bana bakılırsa biraz geç kalmış olsa da, faizleri yükseltmeye başladı. Bu atılımının kararı olarak iki kazanım elde etti: (1) Dolar, başka paralara göre paha kazanmaya başladı. (2) Fed, fiyat istikrarını siyasete kurban etmeyeceğini göstererek prestijini daha da artırdı.
Parite; iki ülke parasının karşılıklı bedelini gösteren bir sayıdır. Örneğin euro ile doların karşılıklı bedelini gösteren sayıya parite deniyor. Pariteden sağlanan yarar yahut uğranılan ziyanı anlatabilmek için Türkiye açısından şöyleki bir formül yazabiliriz:
(ihracat + turizm ve başka görünmeyen kalemler gelirleri) – (ithalat + dış borç anapara ve faiz ödemeleri)
İhracatta euro ve doların yükü aşağı üst eşittir: 2021 neticelerina göre 225 milyar dolarlık ihracatımızın yüzde 46’sı euroyla yüzde 47’si dolarla, kalanı da öbür para üniteleriyle yapılmıştır. Turizm ve başka görünmeyen kalem gelirlerimizin (navlun, sigorta vb.) yüzde 70’e yakını euro cinsinden elde ediliyor. Buna nazaran birinci parantez açısından istikrar euro lehine çıkıyor.
2021 neticelerina bakılırsa toplam 271 milyar dolarlık ithalatımızın yüzde 48’i euroyla, yüzde 45’i dolarla yapılmış görünüyor. Birebir yılda yapılan dış borç ödemesinin yüzde 60’a yakını dolarla, yüzde 30’a yakını euroyla ve kalanı başka para ünitelerinden oluştuğuna göre ikinci parantez ortasındakiler açısından tartı dolarda bulunuyor.
Bu çerçevede:
Euro’nun dolardan daha kıymetli olduğu geçtiğimiz 20 yılda Türkiye parite çıkarı elde ediyordu. Bugünlerde Euro = USD olduğu için Türkiye nötr duruma gelmiş görünse de geçmişle karşılaştırarak bakarsak artık parite yararı elde edemeyeceği için kayıpla karşı karşıya bulunuyor. Şayet dolar euroyu geçerse bu biçimde Türkiye bu münasebette önemli parite ziyanı yaşayacak demektir.
Türkiye ile misal durumda olan yani ihracatının ya da dövizli gelirinin yükü euroyla buna karşılık dövizli sarfiyatları ve dış borç ödemelerinin yükü dolarla olan şirketler için de birebir kayıp ortaya çıkıyor.
Mahfi Eğilmez’in blogundan alınmıştır.