Karşı konulmaz çekim gücü ve cazibesiyle moda dünyasının en ikonik modüllerinden olan stiletto, hanımı özgürlük yürüyüşünde hiç yalnız bırakmadı. bayanı nesneleştirmekle de suçlandı, gücünün sembolü de oldu. Karantinadan çıkışta eski statüsünü bir daha kazanmaya fazlaca istekli.
Rahatlığın ön plana çıktığı, athleisure giysinin moda dünyasına damga vurduğu ve pandemiyle birlikte toplumsallaşmanın, ofis hayatının ve gece gezmelerinin en aza indiği bir devirde topuklu ayakkabılara methiye düzmek pek kolay olacağa benzemiyor. Lakin bu yazının devamında spor ayakkabılar, eşofmanlar, artık giyilmeyen sutyenler yahut oversize sweatshirt’lerle ilgili bilgiler bulamayacaksınız.
Geride bıraktığımız devirde tüm bunları ziyadesiyle hatmettiğinize inanarak sayfayı çeviriyor, haydi biraz şıklık, biraz zarafet, biraz seksapel diyerek topuklu ayakkabıları bir daha hayatımıza dahil ediyoruz. Hem ne dersiniz, yükselerek, zirveden bakarak, ayaklarınızı yerden keserek “yerde” olan gerçeklerden bir süreliğine uzaklaşmak hiç de üzücü bir fikir değil; hele de gidişatı değiştirmek pek mümkün görünmüyorsa… Pandemi şimdilik bize eşlik edeceğe benziyor, bu biçimde o yokken sürdürdüğümüz giysi alışkanlıklarıyla bir daha barışmak için hâlâ ne bekliyoruz?
Stiletto’ların etek ve elbiselerle giyildiğinde bacakların zarafetini apaçık ortaya çıkardığı yadsınamaz bir gerçek. Bacaklarına ve topuklular üzerinde yürüyebilme yeteneğine güvenenler, etek uzunluklarını kısaltıp topukları da yükseltebilir.Bu ortada stiletto’lar jean ve taytlarla kullanıldığında spor biçimi baştan aşağı değiştiriyor, aksesuarın tek başına nasıl bir gücü olduğunu gösteriyor.
Hayır, hayalperest değiliz, gerçekleri yadsımıyoruz. Geçtiğimiz periyotta tüm dünyada topuklu ayakkabı satışlarının gerilediğini, insanların babet ve spor ayakkabıya yöneldiğini bilmeyen kalmadı. Ve evet toplumsal dinamiklere asla sırt çevirmeyen moda dizayncıları da bu gerçekler doğrultusunda hareket ederek moda severe eşofmandan robdöşambra mesken giysisini en “stylish” biçimde sunmayı başardı.
Lakin Sonbahar/Kış 2021-22 koleksiyonlarının birbirinden renkli, eğlenceli, sevinçli, desenli ve seksi kesimleri karantinada üzücü biçimde sıkılan ruhlarımıza ruhsal takviye verip memnunluk hapı yerine geçerken bir yandan da bize unuttuklarımızı hatırlatıyor, sokağın dinamizmini gösteriyor ve haydi harekete geç diyor. Christian Louboutin’leri, Elie Saab ve Jimmy Choo topuklu ayakkabılarıyla Paris’te salınan Lily Collins’in başrolde olduğu Emily in Paris dizisinin şimdilerde niye bu kadar tanınan olduğunu kestirim etmek güç değil. Giyinme ortamı bulamasak da artık spor ayakkabıdan epey topuklu ayakkabıları görmek istiyor, modanın giydirmekten öte hayal kurduran, düş satan özelliğine sığınmak istiyoruz.
2000’lerin abartılı tarzı, fetiş modasının geri dönüşü ve yürekli görünümler pandemide yitirdiğimiz heybetli giyinme içgüdüsünü bize bir daha armağan ederken stiletto’nun ikonik isimleri, Louboutin’den Alexandre Vauthier’ye Aquazzura’dan Manolo Blahnik’e biroldukca marka bizleri “yüksek” dileklerinin peşinden koşmaya davet ediyor. Geçmişi ta 16. yüzyıla uzanan topuklu ayakkabı ya da stiletto; hiç bugünkü kadar epey arzulanmamıştı!
Pandemi devrinde kullanması süratle artan elektrikli scooter’lar moda haftalarında da popülerleşirken şık tarzlara eşlik ediyor. Trafikte sıkışmayı engelleyen bu süratli, pratik ulaşım aracında stiletto’larınızla istikrar sağlamak için topuğu 5-7 cm içinde olan bir ayakkabı seçin.
ANTİK ÇAĞDAN 70’LERE BİR GÜÇ KISSASI
Her daim asaletin, güç ve zenginliğin simgesi olarak kabul edilen topuklu ayakkabıları, 16. yüzyılda (“chopines” yani takunya olarak anılıyorlardı) Venedik’te bayanlar elbiseleri çamura batmasın diye kullanıyorlardı. 17. yüzyıldaysa Batı Asya’da at binen askerler ayaklarını üzengiye güzel yerleştirebilmek için topuklu ayakkabı giyerlerdi. 18. yüzyılda Fransız hükümdarı 14. Louis’nin otoritesini vurgulamak gayesiyle sarayında kırmızı renkte topuklu ayakkabılarla salındığını okuyunca aklınıza yıllar daha sonra kırmızı tabanlı ikonik stiletto’larıyla ünlenen Fransız dizayncı Christian Louboutin gelebilir. Ortalarında bir bağ olup olmadığını bilmiyoruz, fakat Louboutin, Paris kabaresinden ve Crazy Horse dansçılarından ilham aldığını birfazlaca kere söylemiştir.
Topuklu ayakkabıların keşfi Antik Çağ’a uzansa da günümüzde Sex and the City, Emily in Paris üzere moda ve tarz bahisli dizilerde gördüğümüz stiletto’ların tarihi 1950’lerde başlıyor. Salvatore Ferragamo, Andre Perugia ve Roger Vivier’nin isimleri stiletto’ların doğuşuyla anılsa da asıl Roger Vivier topuğa metalden bir kamış sokarak stiletto’yu yaratmış, onu Christian Dior’un II. Dünya Savaşı’nın yokluk yılları sonraki imza attığı “New Look”un feminen ve şık giysi tarzı dahilinde bayanlara sunarak, Monsieur Dior’un efsanevi ince bel siluetini bu seksi ve iğne topuklu ayakkabılarla tamamlamıştır. İsmini ince uçlu bir tıp İtalyan bıçağından alan stiletto’da tüm tartının ayak parmakları ve tabana baskı yapmaması için yeni teknolojiler denenmiş, topuklar Birinci olarak beş cm yükseklikte üretilmiştir. Ferragamo’nun 12 cm’ye kadar yükselttiği stiletto’lar, 50’li ve 60’lı senelerda dişiliğin, seksapelin ve özgüvenin sembolü olarak Gina Lollobrigida, Ava Gardner ve Marilyn Monroe üzere ünlülerin ayaklarında daha da popülerlik kazanır.
Burberry
Müellif Caroline Cox “Talon Aiguille” isimli kitabında, “Baby-boomer” jenerasyonunu doğuran ve bu senelerda daha epey konut içi rolleriyle tanımlanan, konutta terlikle gezen bayanların gece olduğunda önlüklerini çıkarıp eşlerinin karşısına topuklu ayakkabılarıyla çıktıklarını, seksi topukların onları mesken kadınlığı statüsünden ve domestik rollerinden kurtarıp özgür kıldığını muharrir. Ne de olsa, topuklu ayakkabılarla mesken işi değil lakin seks yapılır. 70’lerdeyse feministlerin topuklu ayakkabıları tu kaka etmelerinin arkasında Cox’un kitabında yazdığı fikirler, özetlemek gerekirse topuklu ayakkabıların bayanların eril isteklere boyun eğmeleri olarak yorumlanması vardır.
Bayanları cinsel olarak objeleştirdiği ve “erotik” kesimlere indirgediği düşünülen topuklu ayakkabılar, 70’lerde bayan özgürleşmesiyle zıt kutuplarda yer alırken, sıhhate da uygun olmadığı ve hareketi kısıtladığı üzere münasebetlerle daha da değersizleştirilir.
1950’li senelerda ince ve uzun topuğu geliştiren, bugünkü stiletto’ların yaratıcısı Fransız dizayncı Roger Vivier ayakkabıları taşlar, tokalar, ipek, tül ve kadifelerle süsleyip onları nadide birer mücevhere dönüştürdü.
TOPUKLU YA DA SPOR AYAKKABI, SEÇİM SİZİN!
70’lerde punk hareketinin ve Vivienne Westwood’un isyankarlık, bayan gücü ve protest ruhla özdeşleştirdiği topuklu ayakkabılar, 80’lerde öne çıkan “power dressing” tarzının de tesiriyle, indirgendiği “erotik obje” etiketinden sıyrılır, dişi olduğu kadar kuvvetli, stiletto’larını meslek ömründe ve/ya da sevgilisini baştan çıkarmak için kullanmakta özgür, istediğini gibir daharek seksapelini kendi denetim eden, özgüvenli bir bayan kimliğiyle anılmaya başlar. 1990’lar ve 2000’lerde Sex and the City dizisinde Carrie Bradshaw’un tarzında ölümsüzleşen stiletto’lar, Carrie’nin istediğinde spor ayakkabılarını, istediğinde topuklularını giyerek her iki şekilde da kendini seksi ve hoş hissetmesiyle, aslında seçimlerinde özgür genç neslin da temsilcisi olur. Carrie Bradshaw kristal tokalı saten kumaşlı ve sivri uçlu Manolo Blahnik stiletto’larını da ikonik bir kesim olarak moda tarihine armağan ederken, tıpkı devirde Christian Louboutin kırmızı tabanlı ayakkabılarıyla bayanlara en hoş düşleri kurdurmaya başlamıştır bile…
HEM MOOD’UMUZU, tıpkı vakitte BİZİ YÜKSELTİYOR
Moda giydirir fakat en epeyce da düş kurdurur ve memnunluk verir. Şu sıralar düş kurmaya ve estetik hazlar yaşamaya ziyadesiyle gereksinimimiz var. Moda dizayncıları ihtişamıyla dikkat çeken, bir bakışta kişinin modunu yükseltirken hem de fizikî olarak da onu “yükselten” stiletto’larla ortasında yaşadığımız periyoda, sevinç, renk ve heyecan katmayı başarıyor.
Pandemi her ne kadar alışveriş alışkanlıklarını değiştirse de mesela Christian Louboutin markasının muvaffakiyet grafiğinde asla gerilememesi, bayanların şık, seksi ve dişi görünmekten vazgeçmediğinin ispatı. Ayrıyeten pandemi olsa da, ta 16. yüzyıla uzanan güçlü tarihi, kuvvetli altyapısı ve bayanın özgürleşme seyahatinin eşlikçisi olarak topuklu ayakkabı ya da çağdaş ismiyle stiletto’lar gündemden asla silinmez. Silinmeyi bırakın, morallerin yerle bir olduğu günümüzde gümbür gümbür geliyor ve yere daha kuvvetli basıyorlar.
İnsanların mutsuz olup içe dönük yaşadıkları pandemi üzere krizler daha sonrası moda dünyasının eğlenceli, şık, seksi ve çarpıcı trendlerle sahnelere dönüş yaptığını biliyoruz. Bu dönem topuklu ayakkabıların önlenemez yükselişi de bu doğrultuda yorumlanabilir. Uzun eldivenler, küçük elbiseler üzere seksi ve göz alıcı modüllerin öne çıktığı şu devirde mood’unuzu anında yükselten topuklu ayakkabılardan vazgeçmeyin.
Sonbahar/Kış 2021-22 trendleri içinde başı çeken fetiş giysi, 2000’ler modası ve heybetli kıyafetler; stiletto’ları da başrole taşıyor. Balmain’den Jimmy Choo’ya, Valentino’dan Aquazzura’ya birfazlaca marka ürettikleri bu rengarenk yüksek sanat yapıtlarıyla yalnızca moda dünyasının düşsel ve oyuncu yanını beslemekle kalmıyor, cinselliğin, dişiliğin, protest ruhun ve karşı durmanın da tarihini yazıyor, yazmaya da devam edecek.
Yazı: Selin Miloşyan
Fotoğraflar: Getty Images Türkiye, Imaxtree.com
ELLE TÜRKİYE Mart 2022 sayısından alınmıştır.
Rahatlığın ön plana çıktığı, athleisure giysinin moda dünyasına damga vurduğu ve pandemiyle birlikte toplumsallaşmanın, ofis hayatının ve gece gezmelerinin en aza indiği bir devirde topuklu ayakkabılara methiye düzmek pek kolay olacağa benzemiyor. Lakin bu yazının devamında spor ayakkabılar, eşofmanlar, artık giyilmeyen sutyenler yahut oversize sweatshirt’lerle ilgili bilgiler bulamayacaksınız.
Geride bıraktığımız devirde tüm bunları ziyadesiyle hatmettiğinize inanarak sayfayı çeviriyor, haydi biraz şıklık, biraz zarafet, biraz seksapel diyerek topuklu ayakkabıları bir daha hayatımıza dahil ediyoruz. Hem ne dersiniz, yükselerek, zirveden bakarak, ayaklarınızı yerden keserek “yerde” olan gerçeklerden bir süreliğine uzaklaşmak hiç de üzücü bir fikir değil; hele de gidişatı değiştirmek pek mümkün görünmüyorsa… Pandemi şimdilik bize eşlik edeceğe benziyor, bu biçimde o yokken sürdürdüğümüz giysi alışkanlıklarıyla bir daha barışmak için hâlâ ne bekliyoruz?
Stiletto’ların etek ve elbiselerle giyildiğinde bacakların zarafetini apaçık ortaya çıkardığı yadsınamaz bir gerçek. Bacaklarına ve topuklular üzerinde yürüyebilme yeteneğine güvenenler, etek uzunluklarını kısaltıp topukları da yükseltebilir.Bu ortada stiletto’lar jean ve taytlarla kullanıldığında spor biçimi baştan aşağı değiştiriyor, aksesuarın tek başına nasıl bir gücü olduğunu gösteriyor.
Hayır, hayalperest değiliz, gerçekleri yadsımıyoruz. Geçtiğimiz periyotta tüm dünyada topuklu ayakkabı satışlarının gerilediğini, insanların babet ve spor ayakkabıya yöneldiğini bilmeyen kalmadı. Ve evet toplumsal dinamiklere asla sırt çevirmeyen moda dizayncıları da bu gerçekler doğrultusunda hareket ederek moda severe eşofmandan robdöşambra mesken giysisini en “stylish” biçimde sunmayı başardı.
Lakin Sonbahar/Kış 2021-22 koleksiyonlarının birbirinden renkli, eğlenceli, sevinçli, desenli ve seksi kesimleri karantinada üzücü biçimde sıkılan ruhlarımıza ruhsal takviye verip memnunluk hapı yerine geçerken bir yandan da bize unuttuklarımızı hatırlatıyor, sokağın dinamizmini gösteriyor ve haydi harekete geç diyor. Christian Louboutin’leri, Elie Saab ve Jimmy Choo topuklu ayakkabılarıyla Paris’te salınan Lily Collins’in başrolde olduğu Emily in Paris dizisinin şimdilerde niye bu kadar tanınan olduğunu kestirim etmek güç değil. Giyinme ortamı bulamasak da artık spor ayakkabıdan epey topuklu ayakkabıları görmek istiyor, modanın giydirmekten öte hayal kurduran, düş satan özelliğine sığınmak istiyoruz.
2000’lerin abartılı tarzı, fetiş modasının geri dönüşü ve yürekli görünümler pandemide yitirdiğimiz heybetli giyinme içgüdüsünü bize bir daha armağan ederken stiletto’nun ikonik isimleri, Louboutin’den Alexandre Vauthier’ye Aquazzura’dan Manolo Blahnik’e biroldukca marka bizleri “yüksek” dileklerinin peşinden koşmaya davet ediyor. Geçmişi ta 16. yüzyıla uzanan topuklu ayakkabı ya da stiletto; hiç bugünkü kadar epey arzulanmamıştı!
Pandemi devrinde kullanması süratle artan elektrikli scooter’lar moda haftalarında da popülerleşirken şık tarzlara eşlik ediyor. Trafikte sıkışmayı engelleyen bu süratli, pratik ulaşım aracında stiletto’larınızla istikrar sağlamak için topuğu 5-7 cm içinde olan bir ayakkabı seçin.
ANTİK ÇAĞDAN 70’LERE BİR GÜÇ KISSASI
Her daim asaletin, güç ve zenginliğin simgesi olarak kabul edilen topuklu ayakkabıları, 16. yüzyılda (“chopines” yani takunya olarak anılıyorlardı) Venedik’te bayanlar elbiseleri çamura batmasın diye kullanıyorlardı. 17. yüzyıldaysa Batı Asya’da at binen askerler ayaklarını üzengiye güzel yerleştirebilmek için topuklu ayakkabı giyerlerdi. 18. yüzyılda Fransız hükümdarı 14. Louis’nin otoritesini vurgulamak gayesiyle sarayında kırmızı renkte topuklu ayakkabılarla salındığını okuyunca aklınıza yıllar daha sonra kırmızı tabanlı ikonik stiletto’larıyla ünlenen Fransız dizayncı Christian Louboutin gelebilir. Ortalarında bir bağ olup olmadığını bilmiyoruz, fakat Louboutin, Paris kabaresinden ve Crazy Horse dansçılarından ilham aldığını birfazlaca kere söylemiştir.
Topuklu ayakkabıların keşfi Antik Çağ’a uzansa da günümüzde Sex and the City, Emily in Paris üzere moda ve tarz bahisli dizilerde gördüğümüz stiletto’ların tarihi 1950’lerde başlıyor. Salvatore Ferragamo, Andre Perugia ve Roger Vivier’nin isimleri stiletto’ların doğuşuyla anılsa da asıl Roger Vivier topuğa metalden bir kamış sokarak stiletto’yu yaratmış, onu Christian Dior’un II. Dünya Savaşı’nın yokluk yılları sonraki imza attığı “New Look”un feminen ve şık giysi tarzı dahilinde bayanlara sunarak, Monsieur Dior’un efsanevi ince bel siluetini bu seksi ve iğne topuklu ayakkabılarla tamamlamıştır. İsmini ince uçlu bir tıp İtalyan bıçağından alan stiletto’da tüm tartının ayak parmakları ve tabana baskı yapmaması için yeni teknolojiler denenmiş, topuklar Birinci olarak beş cm yükseklikte üretilmiştir. Ferragamo’nun 12 cm’ye kadar yükselttiği stiletto’lar, 50’li ve 60’lı senelerda dişiliğin, seksapelin ve özgüvenin sembolü olarak Gina Lollobrigida, Ava Gardner ve Marilyn Monroe üzere ünlülerin ayaklarında daha da popülerlik kazanır.
Burberry
Müellif Caroline Cox “Talon Aiguille” isimli kitabında, “Baby-boomer” jenerasyonunu doğuran ve bu senelerda daha epey konut içi rolleriyle tanımlanan, konutta terlikle gezen bayanların gece olduğunda önlüklerini çıkarıp eşlerinin karşısına topuklu ayakkabılarıyla çıktıklarını, seksi topukların onları mesken kadınlığı statüsünden ve domestik rollerinden kurtarıp özgür kıldığını muharrir. Ne de olsa, topuklu ayakkabılarla mesken işi değil lakin seks yapılır. 70’lerdeyse feministlerin topuklu ayakkabıları tu kaka etmelerinin arkasında Cox’un kitabında yazdığı fikirler, özetlemek gerekirse topuklu ayakkabıların bayanların eril isteklere boyun eğmeleri olarak yorumlanması vardır.
Bayanları cinsel olarak objeleştirdiği ve “erotik” kesimlere indirgediği düşünülen topuklu ayakkabılar, 70’lerde bayan özgürleşmesiyle zıt kutuplarda yer alırken, sıhhate da uygun olmadığı ve hareketi kısıtladığı üzere münasebetlerle daha da değersizleştirilir.
1950’li senelerda ince ve uzun topuğu geliştiren, bugünkü stiletto’ların yaratıcısı Fransız dizayncı Roger Vivier ayakkabıları taşlar, tokalar, ipek, tül ve kadifelerle süsleyip onları nadide birer mücevhere dönüştürdü.
TOPUKLU YA DA SPOR AYAKKABI, SEÇİM SİZİN!
70’lerde punk hareketinin ve Vivienne Westwood’un isyankarlık, bayan gücü ve protest ruhla özdeşleştirdiği topuklu ayakkabılar, 80’lerde öne çıkan “power dressing” tarzının de tesiriyle, indirgendiği “erotik obje” etiketinden sıyrılır, dişi olduğu kadar kuvvetli, stiletto’larını meslek ömründe ve/ya da sevgilisini baştan çıkarmak için kullanmakta özgür, istediğini gibir daharek seksapelini kendi denetim eden, özgüvenli bir bayan kimliğiyle anılmaya başlar. 1990’lar ve 2000’lerde Sex and the City dizisinde Carrie Bradshaw’un tarzında ölümsüzleşen stiletto’lar, Carrie’nin istediğinde spor ayakkabılarını, istediğinde topuklularını giyerek her iki şekilde da kendini seksi ve hoş hissetmesiyle, aslında seçimlerinde özgür genç neslin da temsilcisi olur. Carrie Bradshaw kristal tokalı saten kumaşlı ve sivri uçlu Manolo Blahnik stiletto’larını da ikonik bir kesim olarak moda tarihine armağan ederken, tıpkı devirde Christian Louboutin kırmızı tabanlı ayakkabılarıyla bayanlara en hoş düşleri kurdurmaya başlamıştır bile…
HEM MOOD’UMUZU, tıpkı vakitte BİZİ YÜKSELTİYOR
Moda giydirir fakat en epeyce da düş kurdurur ve memnunluk verir. Şu sıralar düş kurmaya ve estetik hazlar yaşamaya ziyadesiyle gereksinimimiz var. Moda dizayncıları ihtişamıyla dikkat çeken, bir bakışta kişinin modunu yükseltirken hem de fizikî olarak da onu “yükselten” stiletto’larla ortasında yaşadığımız periyoda, sevinç, renk ve heyecan katmayı başarıyor.
Pandemi her ne kadar alışveriş alışkanlıklarını değiştirse de mesela Christian Louboutin markasının muvaffakiyet grafiğinde asla gerilememesi, bayanların şık, seksi ve dişi görünmekten vazgeçmediğinin ispatı. Ayrıyeten pandemi olsa da, ta 16. yüzyıla uzanan güçlü tarihi, kuvvetli altyapısı ve bayanın özgürleşme seyahatinin eşlikçisi olarak topuklu ayakkabı ya da çağdaş ismiyle stiletto’lar gündemden asla silinmez. Silinmeyi bırakın, morallerin yerle bir olduğu günümüzde gümbür gümbür geliyor ve yere daha kuvvetli basıyorlar.
İnsanların mutsuz olup içe dönük yaşadıkları pandemi üzere krizler daha sonrası moda dünyasının eğlenceli, şık, seksi ve çarpıcı trendlerle sahnelere dönüş yaptığını biliyoruz. Bu dönem topuklu ayakkabıların önlenemez yükselişi de bu doğrultuda yorumlanabilir. Uzun eldivenler, küçük elbiseler üzere seksi ve göz alıcı modüllerin öne çıktığı şu devirde mood’unuzu anında yükselten topuklu ayakkabılardan vazgeçmeyin.
Sonbahar/Kış 2021-22 trendleri içinde başı çeken fetiş giysi, 2000’ler modası ve heybetli kıyafetler; stiletto’ları da başrole taşıyor. Balmain’den Jimmy Choo’ya, Valentino’dan Aquazzura’ya birfazlaca marka ürettikleri bu rengarenk yüksek sanat yapıtlarıyla yalnızca moda dünyasının düşsel ve oyuncu yanını beslemekle kalmıyor, cinselliğin, dişiliğin, protest ruhun ve karşı durmanın da tarihini yazıyor, yazmaya da devam edecek.
Yazı: Selin Miloşyan
Fotoğraflar: Getty Images Türkiye, Imaxtree.com
ELLE TÜRKİYE Mart 2022 sayısından alınmıştır.