Harvard Üniversitesi iktisat profesörü KENNETH ROGOFF, doların kısa vadede niye öteki büyük global para ünitelerine karşı daha da yükselebileceğini açıklıyor.
1980’lerin ortaları ve 2000’lerin başları da dahil olmak üzere ABD para ünitesinin kıymetindeki birtakım evvelki büyük artışları keskin düşüşler izledi. Lakin kesin olarak söylenebilecek tek şey, 2014’te başlayan olağanüstü derecede sakin ana döviz kurları devrinin bitmiş olduği.
ABD doları bu yaz epey güçlendi. Japon yeni ve euro, yirmi yılın en düşük düzeylerine geriledi; uzun vakittir bir dolardan fazla kıymete sahip olan euro, artık pariteye yakın seyrediyor. ABD Merkez Bankası’nın ticaret yüklü dolar endeksi, COVID-19 salgınının başlamasıyla tetiklenen paniğin ortasında Mart 2020’de ulaştığı doruğa neredeyse bir daha ulaştı. Aslında, Amerika Birleşik Devletleri’nde ve ticaret ortaklarında enflasyona nazaran ayarlanırsa, aslına dolar daha da yüksek.
Bu durum, ABD’nin kırk yılın en yüksek yıllık enflasyon oranını ve global finansal krizden bu yana en makus ticaret istikrarını kaydetmesine karşın gerçekleşiyor. Neler oluyor ve dolar düşmeye hazır mı?
Döviz kurları ile ilgili açıklama yapmak da iddiada bulunmak da son derece sıkıntı. Ama dört ana faktör dünyanın en büyük para ünitelerinin hareketlerini etkilediği görülüyor. En değerlisi, Fed faiz oranlarını yükseltmeye başladı ve ABD iktisadı gerçek bir sakinliğin yakınında görünmüyorken, politikayı daha da sıkılaştırmak için hala yer var.
Avrupa’da eşit derecede yüksek enflasyona karşın, Avrupa Merkez Bankası daha temkinli davranıyor. Bunun sebebi kısmen Euro Bölgesi’nin ekonomik görünümünün daha kırılgan olması. ECB, İtalya’nın yüksek borç düzeylerinden telaş duyuyor, lakin beraberinde mevcut güç fiyatı enflasyonu oranlarının devam etmeyeceğine inanıyor. Japonya, Çin üzere, şu ana kadar değerli bir enflasyon yaşamadı. Japonya Merkez Bankası’nın yakın vakitte politikayı sıkılaştırması pek muhtemel değil ve Çin Halk Bankası ağustos ayında faiz oranlarını düşürdü.
Jeopolitik gelişmeler de doların gücünün ardındaki bir faktör. Ukrayna’daki savaş, Avrupa için ABD’den epeyce daha acil bir risk oluştururken, Çin’in Tayvan’a yönelik tehditleri herkes için, fakat hepsinden kıymetlisi komşu Japonya için büyük bir risk. Sakinlik olsun ya da olmasın, hem Avrupa birebir vakitte Japonya, uzun vadeli askeri harcamalarda eşlik eden bir artışla birlikte savunma yeteneklerini değerli ölçüde bir daha yapılandırmak zorunda kalacaklar.
daha sonra Çin’de devam eden ekonomik yavaşlama var, bu da Avrupa ve Japonya’yı Amerika’dan fazlaca daha fazla etkiliyor. Çin’in yavaşlayan büyümesinin temel niçinleri – sıfır COVID kilitlenmeleri, çok inşaat mirası, teknoloji kesimine yönelik bir baskı ve ekonomik gücün çok merkezileştirilmesi de dahil olmak üzere – keskin, sürdürülebilir bir geri dönüş mümkün görünmüyor.
Son olarak, güç meblağları hala çok yüksekken, Avrupa ve Japonya’nın büyük ithalatçılar olduğu biçimde, ABD’nin güçte kendi kendine kâfi olması da dolara yarar sağlıyor.
Bazıları ABD’nin Avrupa ve Japonya’dan daha inançlı bir sığınak olduğunu ekleyecektir. Bu, Amerika’nın eski Lider Donald Trump vazifede olduğu sürece sonu gelemeyecek soğuk bir iç savaşa batmış bulunmasına karşın yanlışsız olabilir. Bir kriz olduğunda ilerlemeyi vaat eden Euro Bölgesi entegrasyonu, global gerçek faiz oranlarının yükselmeye başlaması durumunda önemli bir biçimde test edilecek. Almanya’da enflasyon 70 yılın en yüksek düzeyine ulaşma yolunda ilerliyor, lakin ECB’nin daha agresif faiz artırımları İtalyan devlet borcundaki spreadlerin patlamasına niye olabilir.
Doların mevcut gücünün global iktisat üzerinde derin tesirleri var. Dünya ticaretinin büyük bir kısmı, tahminen de yarısı, dolar cinsinden. Birfazlaca ülke için bu, hem ithalat tıpkı vakitte ihracat için geçerli. Bu niçinle, dolardaki artış, dünyanın birçoklarının ithalatı azaltmasına niye oluyor.
kuvvetli bir dolar, gelişmekte olan piyasalar ve gelişmekte olan ekonomiler üzerinde bilhassa acımasız bir tesire sahip olma riski taşır, zira bu ülkelerdeki yabancı yatırımcılardan borç alan özel firmalar ve bankalar bunu yalnızca dolar cinsinden yapabilir. Ve daha yüksek ABD faiz oranları, zayıf borçluların faiz oranlarını orantısız bir biçimde artırma eğilimindedir. Aslında, biroldukca gelişmekte olan piyasa merkez bankası, ulusal para üniteleri üstündeki aşağı taraflı baskıyı önlemek için faiz oranlarını proaktif olarak yükseltmemiş olsaydı, geniş dolar endeksi daha da yükselecekti. Lakin bu tıp bir sıkılaştırma olağan olarak iç ekonomilerine yük oluşturuyor.
Büyük gelişmekte olan piyasaların şimdiye kadar yüksek ABD faiz oranlarına ve daha kuvvetli dolara büyük ölçüde dayanmış olması, beğenilen bir sürpriz oldu. Lakin Fed’in agresif bir sıkılaştırma yolu izlemesi durumunda, bilhassa emtia meblağları birebir anda daha da düşerse (Harvard’lı meslektaşım Jeffrey Frankel’in uyardığı gibi), ABD ve Avrupa, Çin’deki yavaşlamanın üzerine resesyona girerse, bunu ne kadar mühlet devam edecekleri görülecek.
Yakın vadede, canlı bir dolar Amerika’yı ticaret ortaklarından daha az önemli biçimde etkileyecek, zira ABD ticareti neredeyse büsbütün dolar cinsinden faturalandırılmakta. Lakin daima olarak daha kuvvetli bir dolar, ABD’yi üretim için nispeten daha değerli bir yer haline getireceği için daha uzun vadeli bir iç tesire sahip olacak. 2019 performansını hala yakalayamamış ABD dış turizmine yardımcı olmayacak, düşürecek.
Doların öteki büyük para ünitelerine karşı son vakit içinderdaki yükselişi bilakis dönebilir mi? olağan olarak, 1980’lerin ortaları ve 2000’lerin başları da dahil olmak üzere doların kıymetindeki evvelki birtakım büyük artışları, sonunda keskin düşüşler izledi. Lakin, bir daha, döviz kurlarının bir yıllık ufukta bile kestirim edilmesi çok sıkıntı. Euro ve Yen’de ABD para ünitesi karşısında %15’lik bir düşüş daha mümkün, bilhassa de jeopolitik sürtüşmeler daha berbata giderse. Kesin olarak söylenebilecek tek şey, 2014’te başlayan olağanüstü derecede sakin ana döviz kurları devrinin artık tarih olduğu.
Project Syndicate
1980’lerin ortaları ve 2000’lerin başları da dahil olmak üzere ABD para ünitesinin kıymetindeki birtakım evvelki büyük artışları keskin düşüşler izledi. Lakin kesin olarak söylenebilecek tek şey, 2014’te başlayan olağanüstü derecede sakin ana döviz kurları devrinin bitmiş olduği.
ABD doları bu yaz epey güçlendi. Japon yeni ve euro, yirmi yılın en düşük düzeylerine geriledi; uzun vakittir bir dolardan fazla kıymete sahip olan euro, artık pariteye yakın seyrediyor. ABD Merkez Bankası’nın ticaret yüklü dolar endeksi, COVID-19 salgınının başlamasıyla tetiklenen paniğin ortasında Mart 2020’de ulaştığı doruğa neredeyse bir daha ulaştı. Aslında, Amerika Birleşik Devletleri’nde ve ticaret ortaklarında enflasyona nazaran ayarlanırsa, aslına dolar daha da yüksek.
Bu durum, ABD’nin kırk yılın en yüksek yıllık enflasyon oranını ve global finansal krizden bu yana en makus ticaret istikrarını kaydetmesine karşın gerçekleşiyor. Neler oluyor ve dolar düşmeye hazır mı?
Döviz kurları ile ilgili açıklama yapmak da iddiada bulunmak da son derece sıkıntı. Ama dört ana faktör dünyanın en büyük para ünitelerinin hareketlerini etkilediği görülüyor. En değerlisi, Fed faiz oranlarını yükseltmeye başladı ve ABD iktisadı gerçek bir sakinliğin yakınında görünmüyorken, politikayı daha da sıkılaştırmak için hala yer var.
Avrupa’da eşit derecede yüksek enflasyona karşın, Avrupa Merkez Bankası daha temkinli davranıyor. Bunun sebebi kısmen Euro Bölgesi’nin ekonomik görünümünün daha kırılgan olması. ECB, İtalya’nın yüksek borç düzeylerinden telaş duyuyor, lakin beraberinde mevcut güç fiyatı enflasyonu oranlarının devam etmeyeceğine inanıyor. Japonya, Çin üzere, şu ana kadar değerli bir enflasyon yaşamadı. Japonya Merkez Bankası’nın yakın vakitte politikayı sıkılaştırması pek muhtemel değil ve Çin Halk Bankası ağustos ayında faiz oranlarını düşürdü.
Jeopolitik gelişmeler de doların gücünün ardındaki bir faktör. Ukrayna’daki savaş, Avrupa için ABD’den epeyce daha acil bir risk oluştururken, Çin’in Tayvan’a yönelik tehditleri herkes için, fakat hepsinden kıymetlisi komşu Japonya için büyük bir risk. Sakinlik olsun ya da olmasın, hem Avrupa birebir vakitte Japonya, uzun vadeli askeri harcamalarda eşlik eden bir artışla birlikte savunma yeteneklerini değerli ölçüde bir daha yapılandırmak zorunda kalacaklar.
daha sonra Çin’de devam eden ekonomik yavaşlama var, bu da Avrupa ve Japonya’yı Amerika’dan fazlaca daha fazla etkiliyor. Çin’in yavaşlayan büyümesinin temel niçinleri – sıfır COVID kilitlenmeleri, çok inşaat mirası, teknoloji kesimine yönelik bir baskı ve ekonomik gücün çok merkezileştirilmesi de dahil olmak üzere – keskin, sürdürülebilir bir geri dönüş mümkün görünmüyor.
Son olarak, güç meblağları hala çok yüksekken, Avrupa ve Japonya’nın büyük ithalatçılar olduğu biçimde, ABD’nin güçte kendi kendine kâfi olması da dolara yarar sağlıyor.
Bazıları ABD’nin Avrupa ve Japonya’dan daha inançlı bir sığınak olduğunu ekleyecektir. Bu, Amerika’nın eski Lider Donald Trump vazifede olduğu sürece sonu gelemeyecek soğuk bir iç savaşa batmış bulunmasına karşın yanlışsız olabilir. Bir kriz olduğunda ilerlemeyi vaat eden Euro Bölgesi entegrasyonu, global gerçek faiz oranlarının yükselmeye başlaması durumunda önemli bir biçimde test edilecek. Almanya’da enflasyon 70 yılın en yüksek düzeyine ulaşma yolunda ilerliyor, lakin ECB’nin daha agresif faiz artırımları İtalyan devlet borcundaki spreadlerin patlamasına niye olabilir.
Doların mevcut gücünün global iktisat üzerinde derin tesirleri var. Dünya ticaretinin büyük bir kısmı, tahminen de yarısı, dolar cinsinden. Birfazlaca ülke için bu, hem ithalat tıpkı vakitte ihracat için geçerli. Bu niçinle, dolardaki artış, dünyanın birçoklarının ithalatı azaltmasına niye oluyor.
kuvvetli bir dolar, gelişmekte olan piyasalar ve gelişmekte olan ekonomiler üzerinde bilhassa acımasız bir tesire sahip olma riski taşır, zira bu ülkelerdeki yabancı yatırımcılardan borç alan özel firmalar ve bankalar bunu yalnızca dolar cinsinden yapabilir. Ve daha yüksek ABD faiz oranları, zayıf borçluların faiz oranlarını orantısız bir biçimde artırma eğilimindedir. Aslında, biroldukca gelişmekte olan piyasa merkez bankası, ulusal para üniteleri üstündeki aşağı taraflı baskıyı önlemek için faiz oranlarını proaktif olarak yükseltmemiş olsaydı, geniş dolar endeksi daha da yükselecekti. Lakin bu tıp bir sıkılaştırma olağan olarak iç ekonomilerine yük oluşturuyor.
Büyük gelişmekte olan piyasaların şimdiye kadar yüksek ABD faiz oranlarına ve daha kuvvetli dolara büyük ölçüde dayanmış olması, beğenilen bir sürpriz oldu. Lakin Fed’in agresif bir sıkılaştırma yolu izlemesi durumunda, bilhassa emtia meblağları birebir anda daha da düşerse (Harvard’lı meslektaşım Jeffrey Frankel’in uyardığı gibi), ABD ve Avrupa, Çin’deki yavaşlamanın üzerine resesyona girerse, bunu ne kadar mühlet devam edecekleri görülecek.
Yakın vadede, canlı bir dolar Amerika’yı ticaret ortaklarından daha az önemli biçimde etkileyecek, zira ABD ticareti neredeyse büsbütün dolar cinsinden faturalandırılmakta. Lakin daima olarak daha kuvvetli bir dolar, ABD’yi üretim için nispeten daha değerli bir yer haline getireceği için daha uzun vadeli bir iç tesire sahip olacak. 2019 performansını hala yakalayamamış ABD dış turizmine yardımcı olmayacak, düşürecek.
Doların öteki büyük para ünitelerine karşı son vakit içinderdaki yükselişi bilakis dönebilir mi? olağan olarak, 1980’lerin ortaları ve 2000’lerin başları da dahil olmak üzere doların kıymetindeki evvelki birtakım büyük artışları, sonunda keskin düşüşler izledi. Lakin, bir daha, döviz kurlarının bir yıllık ufukta bile kestirim edilmesi çok sıkıntı. Euro ve Yen’de ABD para ünitesi karşısında %15’lik bir düşüş daha mümkün, bilhassa de jeopolitik sürtüşmeler daha berbata giderse. Kesin olarak söylenebilecek tek şey, 2014’te başlayan olağanüstü derecede sakin ana döviz kurları devrinin artık tarih olduğu.
Project Syndicate