Hem Avrupa birebir vakitte ABD ekonomilerinin yakın gelecekte daralmaları ihtimalinin yüksek olduğu giderek daha sık lisana getiriliyor. Bir yandan Rusya-Ukrayna savaşının yarattığı arz kısıtları bir yandan artan enflasyonu makul seviyeye indirmek için merkez bankalarının siyaset faizlerini artırma sürecine girmiş olmaları bu ihtimali güçlendiren temel ögeler.
halbuki Türkiye iktisadı için birebir ihtimal pek lisana getirilmiyor. Büyümenin bir ölçüde düşebileceğinden kelam ediliyor lakin ekonomik daralma mümkünlüğü hakkında pek konuşulmuyor. Ne kadar gerçekçi?
Mayıs ayı itibariyle son bir yıllık toplam ihracatımızın yüzde 55’ini Avrupa ülkelerine yapmışız. Avrupa iktisadının daralması ya da daralmasa bile fazlaca düşük bir oranda büyümesi halinde, ihracatımızın besbelli biçimde olumsuz etkileneceği manasına geliyor bu yüksek oran. Kaldı ki küresel bir yavaşlamadan söz ediliyor. ötürüsıyla, birden fazla ülkeye ihracatımızın olumsuz etkilenmesi beklenir.
Olumsuz derken, illa ihracatımızın düşmesini kastetmiyorum. Dünya iktisadının ne ölçüde büyüyeceğine/daralacağına bağlı olarak o da ihtimal dahilinde fakat ihracatımızın artış oranının bariz halde azalması da olumsuz bir gelişme olur.
Küresel ölçekte yavaşlama olmasa bile
Uzun bir müddetdir iktisatta işler yolunda gitmiyor. Azan enflasyon, sıçrayan kur ve risk primimiz ile daima düşen alım gücü bunun en somut göstergeleri. bu biçimde bir iktisatta, bu sevimsiz tabloyu değiştirmeyi hedefleyen önemli bir ekonomik program yürürlüğe konulmazsa, büyümenin eninde sonunda duvara toslaması beklenir.
bir süre büyümeyi sürdürmek için çeşitli siyasetler devreye sokulabilir. örneğin kredi artışı pompalanabilir. Fakat kırılgan bir iktisatta bu çeşit siyasetleri sürdürmek mümkün olmaz. Dikkat ederseniz son vakit içinderda kredi artışını törpülemeyi amaçlayan bir dizi tedbir devreye sokuldu. Mecburen ve de isteksizce. Çünkü kurun yükseliş eğilimi, artan riskler ve enflasyon, bu cins siyasetlere zarurî olarak son verilmesine niye olur. ‘Kırılgan’ bir iktisattan ‘kırıldı kırılacak’ basamağına geçmek birdenbire olur zira.
Özel tüketim harcamaları Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın (GSYH’nin) yaklaşık yüzde 60’ını oluşturuyor. fiyatların bu kadar süratli arttığı bir ülkede, özel tüketim harcamalarının bu gelişmeden etkilenmemesi mümkün değil. Yüksek enflasyonun özel tüketim harcamaları üzerine zıt istikamette iki tesiri var.
Özel tüketim harcamaları ve döviz talebi
İlk tesir tüketimi artırıcı tarafta çalışıyor: fiyatları artmadan bir an evvel gücümüzün yettiğince mal satın almak üzere. İkinci tesir burada devreye giriyor. Birden fazla fiyat ve maaş enflasyon karşısında eriyor. ötürüsıyla, satın alma gücü azalıyor ve tüketim harcamalarını olumsuz etkiliyor. Birinci başlarda birinci tesir besbelli halde hissedilse de vakit içinde ikinci tesirin ağır basmasını beklemek gerekir.
İkinci çeyrek GSYH verisi açıklanmadı. Lakin birinci çeyrek verisi de bize ışık tutuyor: Özel tüketim harcamaları bundan evvelki çeyreğe nazaran yüzde 2,8 oranında azaldı: İkinci tesirin başat olduğunu gösteriyor. İkinci çeyreğin GSYH verisi belirtildiğında daha güzel bir fikrimiz olacak bu hususta.
Türkiye’nin Mayıs 2022-Nisan 2023 devrinde ödemesi gereken dış borç meblağı 182 milyar dolar. Bunun kıymetli bir kısmı ticari bağlantılar çerçevesinde alınan krediler. örneğin ihracat-ithalat kredileri. Bunların yenilenmesinde bir sorun yok. Lakin risk primimizin 900 baz puana (yüzde 9) sıçramış olması demek, döviz cinsinden borçlanırken tefeci faizi ödeyeceğimiz manasına geliyor.
Tefeci faizi ve döviz arzı
Tefeci seviyesinde döviz borçlanma faizini ödemek istemeyen şirketler olabilir. Bu tip bir şirket, vadesi gelen borcunu bir daha yurtharicinden borçlanarak ödemek yerine, faaliyetini bir ölçü kısma değerine yurtarasından döviz alarak borcunu kapatmak isteyebilir. Bu, döviz talebini artıracak bir gelişme olur.
İlk beş ayda 28 milyar dolar cari açık verdik. Artan güç meblağları önümüzdeki devirde yıllık cari açığımızın daha yüksek bir bedel alacağını ima ediyor. Bu da ek döviz talebi demek. Bir de yurtiçi yerleşiklerin enflasyonun epeyce altında seyreden TL faizleri niçiniyle, döviz talebini artıracağını düşünün.
Yazının tamamı burada.
halbuki Türkiye iktisadı için birebir ihtimal pek lisana getirilmiyor. Büyümenin bir ölçüde düşebileceğinden kelam ediliyor lakin ekonomik daralma mümkünlüğü hakkında pek konuşulmuyor. Ne kadar gerçekçi?
Mayıs ayı itibariyle son bir yıllık toplam ihracatımızın yüzde 55’ini Avrupa ülkelerine yapmışız. Avrupa iktisadının daralması ya da daralmasa bile fazlaca düşük bir oranda büyümesi halinde, ihracatımızın besbelli biçimde olumsuz etkileneceği manasına geliyor bu yüksek oran. Kaldı ki küresel bir yavaşlamadan söz ediliyor. ötürüsıyla, birden fazla ülkeye ihracatımızın olumsuz etkilenmesi beklenir.
Olumsuz derken, illa ihracatımızın düşmesini kastetmiyorum. Dünya iktisadının ne ölçüde büyüyeceğine/daralacağına bağlı olarak o da ihtimal dahilinde fakat ihracatımızın artış oranının bariz halde azalması da olumsuz bir gelişme olur.
Küresel ölçekte yavaşlama olmasa bile
Uzun bir müddetdir iktisatta işler yolunda gitmiyor. Azan enflasyon, sıçrayan kur ve risk primimiz ile daima düşen alım gücü bunun en somut göstergeleri. bu biçimde bir iktisatta, bu sevimsiz tabloyu değiştirmeyi hedefleyen önemli bir ekonomik program yürürlüğe konulmazsa, büyümenin eninde sonunda duvara toslaması beklenir.
bir süre büyümeyi sürdürmek için çeşitli siyasetler devreye sokulabilir. örneğin kredi artışı pompalanabilir. Fakat kırılgan bir iktisatta bu çeşit siyasetleri sürdürmek mümkün olmaz. Dikkat ederseniz son vakit içinderda kredi artışını törpülemeyi amaçlayan bir dizi tedbir devreye sokuldu. Mecburen ve de isteksizce. Çünkü kurun yükseliş eğilimi, artan riskler ve enflasyon, bu cins siyasetlere zarurî olarak son verilmesine niye olur. ‘Kırılgan’ bir iktisattan ‘kırıldı kırılacak’ basamağına geçmek birdenbire olur zira.
Özel tüketim harcamaları Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın (GSYH’nin) yaklaşık yüzde 60’ını oluşturuyor. fiyatların bu kadar süratli arttığı bir ülkede, özel tüketim harcamalarının bu gelişmeden etkilenmemesi mümkün değil. Yüksek enflasyonun özel tüketim harcamaları üzerine zıt istikamette iki tesiri var.
Özel tüketim harcamaları ve döviz talebi
İlk tesir tüketimi artırıcı tarafta çalışıyor: fiyatları artmadan bir an evvel gücümüzün yettiğince mal satın almak üzere. İkinci tesir burada devreye giriyor. Birden fazla fiyat ve maaş enflasyon karşısında eriyor. ötürüsıyla, satın alma gücü azalıyor ve tüketim harcamalarını olumsuz etkiliyor. Birinci başlarda birinci tesir besbelli halde hissedilse de vakit içinde ikinci tesirin ağır basmasını beklemek gerekir.
İkinci çeyrek GSYH verisi açıklanmadı. Lakin birinci çeyrek verisi de bize ışık tutuyor: Özel tüketim harcamaları bundan evvelki çeyreğe nazaran yüzde 2,8 oranında azaldı: İkinci tesirin başat olduğunu gösteriyor. İkinci çeyreğin GSYH verisi belirtildiğında daha güzel bir fikrimiz olacak bu hususta.
Türkiye’nin Mayıs 2022-Nisan 2023 devrinde ödemesi gereken dış borç meblağı 182 milyar dolar. Bunun kıymetli bir kısmı ticari bağlantılar çerçevesinde alınan krediler. örneğin ihracat-ithalat kredileri. Bunların yenilenmesinde bir sorun yok. Lakin risk primimizin 900 baz puana (yüzde 9) sıçramış olması demek, döviz cinsinden borçlanırken tefeci faizi ödeyeceğimiz manasına geliyor.
Tefeci faizi ve döviz arzı
Tefeci seviyesinde döviz borçlanma faizini ödemek istemeyen şirketler olabilir. Bu tip bir şirket, vadesi gelen borcunu bir daha yurtharicinden borçlanarak ödemek yerine, faaliyetini bir ölçü kısma değerine yurtarasından döviz alarak borcunu kapatmak isteyebilir. Bu, döviz talebini artıracak bir gelişme olur.
İlk beş ayda 28 milyar dolar cari açık verdik. Artan güç meblağları önümüzdeki devirde yıllık cari açığımızın daha yüksek bir bedel alacağını ima ediyor. Bu da ek döviz talebi demek. Bir de yurtiçi yerleşiklerin enflasyonun epeyce altında seyreden TL faizleri niçiniyle, döviz talebini artıracağını düşünün.
Yazının tamamı burada.